76 สืบโยดสาวย่าน
งานกลุ่มแรก ที่ เกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมซึ่งช่วยให้เห็น
ถึ งการผลิตของชุมชน ได้แก่ ศึ กษาการผลิตของชุมชนเชิงเขาบรรทัดในจั งหวัด
พัทลุงตั้งแต่การจัดตั้งมณฑลนครศรีธรรมราช (บรรเทิง ศิริมุ สิกะ, 2545) มุ่งศึกษา
ปรากฏการณ์ที่เกิ ดขึ้นในชุมชนดังกล่าวในช่วงเวลา 60 ปีเศษ ข้อมูลได้มาจากการ
สั มภาษณ์และประสบการณ์ตรงด้วยการส�ำรวจศึกษาข้อมูลในพื้ นที่ แล้ววิเคราะห์
สั งเคราะห์ข้อมูล และสรุปเป็นองค์ความรู้จึงช่วยให้เห็น ภาพการจัดการทรัพยากร
ของชุมชนแต่เดิ มอันเป็นการผลิตเพื่อยังชีพ เนื่ องจากมีปัจจัยการผลิตที่ เพียงพอ
และเหมาะสมกับจ�ำนวนประชากร คือ นอกจากใช้แรงงานภายในครอบครัวแล้ว
ยั งมีการแลกเปลี่ยนแรงงานด้วยการลงแขกด้วย แต่การผลิตตามแบบเดิมของชาว
บ้านได้เปลี่ยนแปลงไปตามสถานการณ์ เมื่อความต้องการผลผลิต และมีปั จจัย
อื่นๆ ที่มีผลต่อการผลิตมากขึ้น เช่ น โครงสร้างพื้นฐาน การคมนาคม การเมือง
การปกครอง สังคมวัฒนธรรมและสภาวะเศรษฐกิจ การผลิตเพื่อยังชีพซึ่งเป็นการ
พึ่งพาตนเองและแลกเปลี่ยนแรงงานมาใช้เครื่องมือและวิธีการผลิตสมัยใหม่ที่เป็น
ไปเพื่อการค้า การผลิตดังกล่าวส่งผลกระทบต่อความสัมพันธ์ในครอบครัว ความ
สั มพันธ์ของชุ มชน ระบบการช่วยเหลือเกื้อกูล ระบบนิ เวศ และทรัพยากร ธรรมชาติ
ท�ำให้ระบบนิเวศซึ่งแต่เดิมมีความหลากหลาย และมีทรัพยากรธรรมชาติอันอุดม
สมบูรณ์ลดน้อยลงอย่างเห็นได้ชัด สภาพดังกล่าวส่งผลกระทบด้วยการก่อปัญหา
อื่ นๆให้แก่ชุมชนอย่างกว้างขวางในเวลาต่อมา งานวิจัยเรื่องนี้แม้จะเป็นการวิจัยใน
พื้นที่เล็ กๆ แต่ก็สามารถสร้างความรู้ใหม่ และกระบวนการเรียนรู้ที่ สร้างความเข้ม
แข็งของปัญญาอย่างเป็นพลวัต ท�ำให้สามารถเรียนรู้และปรับตัวได้ ในงานวิจัยที่
ศึกษากรณีต�ำบลไม้เรียง : การจั ดการแบบพึ่งตนเอง (ชวน เพชรแก้ว, 2547) พบ
ว่า ชุมชนนี้มีพัฒนาการอย่างต่อเนื่องและยาวนาน มีสาเหตุของการเปลี่ยนแปลง
ที่ส�ำคัญ คือ การเคลื่อนย้ายและการขยายตัวของกลุ่มชน การเปลี่ยนแปลงของ
ระบบนิเวศ นโยบายการพัฒนาของรัฐ และระบบการตลาด ส่งผลให้ความสัมพั นธ์
ระหว่างชุมชนไม้เรียงซึ่งเป็นชุมชนชนบทกับโลกภายนอกมีความซับซ้อนมากขึ้น
ชาวบ้านมีความจ�ำเป็นต้องปรับเปลี่ยนวิถีการผลิตจากแบบยังชีพเป็นการปลูกพืช
เชิงเดี่ยว และเปลี่ยนศูนย์กลางวั ฒนธรรมเดิมจากวัดเป็นตลาดและสถานีรถไฟแทน