งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 311
และการศึกษาเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงอาชีพของชาวภาคใต้ซึ่งเป็นงานที่ใช้วิธีการ
ศึกษาอย่างเดี ยวกัน คื อ เก็บข้อมูลภาคสนาม การสั งเกต สัมภาษณ์ และการ
เข้าไปร่วมกิจกรรม แล้วน�ำข้อมูลมาศึกษาวิเคราะห์ ช่วยให้แลเห็นแนวโน้มว่าใน
อนาคตมีความเป็นไปได้สูงที่อาชีพต่างๆ จะต้องปรับเปลี่ยนไปตามบริบทชุมชนที่
เปลี่ยนแปลง
ส่วนงานศึกษาเกี่ยวกับตลาดนัดซึ่งใช้วิธีการศึกษาเดียวกันกับเรื่องที่กล่าว
มาแล้ว เป็นผลงานที่เป็นเพียงการบอกเล่าปรากฏการณ์ชุมชนในจุดแคบๆ เกี่ยว
กับลักษณะของเครื อข่ายทางสังคม ไม่ได้เข้าถึ งปัญหาหรือผลกระทบที่ จะน�ำไป
ใช้ในกรณีอื่นๆ ได้อย่างเป็นรูปธรรม ส�ำหรับงานศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับการแพทย์
พื้นบ้าน ที่เนื้อหาสาระของงานมีทั้งองค์ความรู้ที่ได้จากต�ำรายาโบราณ และการ
เก็บรวบรวม สั มภาษณ์ การสังเกตจากการปฏิบัติงานของหมอพื้นบ้าน แม้ผลการ
ศึกษาเป็นองค์ความรู้ที่ถูกมองว่ายังไม่เป็นวิธีการทางวิทยาศาสตร์ แต่ช่วยให้เห็น
พัฒนาการและการดิ้นรนต่อสู้ของชาวบ้ านก่อนที่แพทย์แผนปัจจุบันเข้ามามีบทบาท
แย่งชิงพื้นที่ ไปเกือบสิ้นเชิง
ผลงานศึกษาการรักษาอาการบาดเจ็บของกระดูกและข้อ และผลงานการ
ศึกษาเรื่องแบบแผนการดูแลสุขภาพของหญิงมีครรภ์ หญิ งหลังคลอด และ
ทารกแรกเกิด ซึ่งมุ่งศึกษาการแพทย์พื้นบ้านเพื่อน�ำมาใช้ประโยชน์ ในปั จจุบัน
ด้วยการศึกษาจากเอกสาร เก็ บข้อมูลภาคสนามจากหมอ ผู้ป่วย และผู้ทรงคุณวุฒิ
รวมถึงการเข้าไปมีส่วนร่วมในกิจกรรมการรักษา ท�ำให้ได้องค์ความรู้ทั้งตัวยาที่ใช้
รักษา คุณสมบั ติของผู้เป็ นหมอ และการปรับใช้ แต่ ปัจจุบันพื้นที่ของการแพทย์
พื้นบ้านลดน้อยลงทุกที วิธีการศึกษาดังกล่าวท�ำให้ได้ข้อเท็จจริงเชิงประจักษ์ คือ
ภูมิปัญญาชาวบ้านที่มีคุณค่าก�ำลังสูญหายไป แม้ว่าจะได้เสนอแนวทางอนุรักษ์
ฟื้นฟู และพัฒนาไว้ก็ตาม แต่คงบังเกิ ดผลได้ไม่ง่ายนัก
กรณีผลงานศึกษาวัฒนธรรมการด�ำเนินชีวิตตามวิถีชาวพุทธและจริยธรรม
ในการด�ำเนินชีวิ ตของชาวไทยพุทธในพื้นที่สามจั งหวัดภาคใต้ ซึ่งเป็นผลงานที่เกิด
จากเก็บข้อมูลภาคสนามเป็นหลัก ด้วยการสนทนากลุ่ม ใช้แบบสอบถาม และการ