งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 301
22 ขนาน ส่วนการศึกษายาพื้นบ้านที่ใช้รักษาโรคซาง (อร่ามรัศมิ์ ด้วงชนะ, 2544)
พบว่า ในชนบทยังมีหมอรั กษาโรคนี้อยู่เป็นจ�ำนวนมาก หมอดังกล่าวยึดถือจาก
ต�ำรายาโบราณ คือ หนังสือบุด หรือรับมรดกสืบต่อมาจากบรรพบุรุษ การรักษาใช้
สมุนไพรบดเป็นผงแล้ วใช้กับเด็กที่เป็ นโรคด้วยการกวาดยา โดยป้ ายลงในล�ำคอ ผล
การรักษาส่วนใหญ่หายเกือบทุกราย จึงยังคงมีชาวบ้านมารับการรักษาเป็นจ�ำนวน
มาก ปัญหาที่ส�ำคัญ คือ ปัจจุบันสมุนไพรหายาก และกระบวนการผลิตของหมอ
ยังเป็นแบบดั้งเดิม ยังไม่มีอุปกรณ์การผลิตที่ เหมาะสม
ผลงานศึกษาค้นคว้าเรื่ อง ภูมิปัญญาชาวภาคใต้ในการรักษาบ�ำบัดโรค
ศึกษากรณีจังหวัดสุราษฎร์ธานี ชุมพร และระนอง (ชวน เพชรแก้ว, 2546) เป็นงาน
ศึกษาข้อมูลภาคสนามด้วยการสัมภาษณ์หมอพื้นบ้าน และปริวรรตต�ำรายาจาก
หนังสือบุด ได้สัมภาษณ์หมอพื้นบ้านจ�ำนวน 171 คน พบว่า หมอส่วนใหญ่ช�ำนาญ
ในการรักษาโรคแทบทุกโรค ยกเว้นหมอที่รักษาอาการอันเกิดจากพิษสัตว์กัดต่อย
และโรคกระดูก หมอทุกคนมีความเชื่อเรื่ องครูหมอยา ใช้หนังสือบุดเป็ นต�ำรา และมี
บ้างที่จดจ�ำสืบต่อกันมา การรักษาโรคเป็นไปอย่างมีระบบ คือ ตรวจอาการโรค จัด
ยาหรือต้มยา เมื่ อหายแล้วต้องท�ำพิธีตัดรากและไหว้ครู ส�ำหรับค่ ารักษาไม่เรียกร้อง
หรือก�ำหนดกะเกณฑ์ แต่ทุกคนที่มารั กษาต้องจ่ายค่าราด คุณสมบัติของหมอพื้น
บ้าน คือ มีความเมตตากรุณา มีศีลสั ตย์ ไม่โลภ มีสมาธิ มีความละเอียดประณีต
ไม่โอ้อวด และใฝ่รู้ การเป็นหมอเกี่ยวพันกับค�ำสอนทางพุทธศาสนาและเกี่ยวข้องอยู่
กับความเชื่อและพิธีกรรมการบวงสรวง การนั บถือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และเวทมนต์คาถา
เป็นการให้ความส�ำคัญในการรั กษาเยียวยาทั้งทางร่างกายและจิตใจ ด้านองค์ความ
รู้จากต�ำรายาที่ปริวรรต พบว่า มีสาระครอบคลุมเกี่ยวกับยารักษาโรคเด็ก โรคสตรี
และโรคบุคคลทั่ วไป สมุนไพรที่ใช้รักษามีทั้งพืชวัตถุ สัตว์วัตถุ และแร่ธาตุ สิ่งที่น่า
เป็นห่วงคือหมอพื้นบ้านและต�ำรายาที่ก� ำลังลดน้ อยลงตามล�ำดับ จึงควรอนุรักษ์
พัฒนา และเผยแพร่ โดยเฉพาะควรจัดให้มีการเรียนการสอนในโรงเรียน และการ
สงวนรักษาป่าเพื่อให้สมุนไพรคงอยู่
ผลงานศึกษาเรื่องการแพทย์พื้นบ้านในจังหวัดนครศรี ธรรมราช กรณีศึกษา