300 สืบโยดสาวย่าน
และสุขภาพ ผลงานเรื่องวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องกับพืชผักพื้นบ้านของชาวบ้านอ�ำเภอ
ควนกาหลง จังหวัดสตูล (สุจี จันทร์จิตตะการ, 2538) ได้ศึกษาพืชผักที่ใช้เป็ นอาหาร
ซึ่ งท�ำเป็นผักเหนาะ แกง ย�ำ ผัด ต้ม ทอด และประเภทที่เป็นยาโดยวิธี ต้ม ต�ำ บด
ดอง มวนเพื่ อสูบ รมควัน หยอด และเคี้ยว อีกทั้ งศึกษาวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้องด้าน
ภาษา ความเชื่อ เศรษฐกิจ และสังคมสัมพันธ์ด้วย ในตอนท้ายให้ข้อสรุปว่าชาว
บ้านสามารถน�ำทรั พยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในพื้นที่มาใช้ได้อย่างสอดคล้องกับสภาพ
การด�ำเนินชีวิต ท�ำให้สามารถพึ่งตนเอง ส่งผลต่อเศรษฐกิจและความสัมพันธ์ที่ดี
ของคนในท้องถิ่นอันเป็นการด�ำรงไว้ซึ่งพื้นที่ทางวัฒนธรรมอีกด้วย
ผลงานศึ กษาเรื่องยากลางบ้าน (สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์, 2542) เสนอความ
รู้เกี่ยวกับยาแผนโบราณที่หมอพื้ นบ้านใช้บ�ำบัดโรคโดยอาศัยความรู้ จากต�ำรายา
โบราณ และการเรียนรู้ที่สืบเนื่องกันมาว่า ได้ความรู้จากวัตถุ 3 ประการ คือ พืชวัตถุ
สั ตว์วัตถุ และธาตุวัตถุ ให้ความรู้เรื่องส่วนประกอบของตัวยาขนานต่างๆ การผสม
ยา ปริมาณการใช้ยา เวลาที่ใช้ และผลของการใช้ นอกจากนั้นยังให้ข้อสรุปว่า การ
ใช้ยากลางบ้ านส่วนมากมั กใช้อุบายเพื่อให้บังเกิดผลด้านจิตวิทยา จะได้เกิดก�ำลังใจ
แก่ผู้ป่วยอีกทั้งเพื่อให้รู้สึ กว่ายานั้นมีความขลั ง โดยการใช้เวทมนตร์คาถาประกอบ
การรักษาด้วย มีผลงานเกี่ยวกับยาพื้นบ้านหลายเรื่องได้ศึกษาด้วยการเจาะลงใน
พื้นที่ท�ำให้ได้รับความรู้อันเป็นรายละเอียดเฉพาะ เช่น ผลงานศึกษาเรื่อง วิธีการ
ประกอบยา และเรื่อง การใช้ยาพื้นบ้าน ที่ใช้รั กษาโรคซางของหมอพื้นบ้านจังหวัด
สุ ราษฎร์ธานี งานชิ้นแรกซึ่งศึกษาในพื้นที่อ�ำเภอเมืองจังหวัดตรัง (สุกัลยา วังสโรจน์,
2543) ได้พบข้อมูลว่า มีการประกอบยา 5 ประเภท คือ ยาน�้ำ ยาผง ยาเม็ด ยารม
ควัน และยาผสมน�้ำมัน/ขี้ ผึ้ง ยาน�้ำมีวิธีการประกอบยาด้วยการต้ม ดอง ใช้ อม อบ
แช่ ชะล้าง ชโลม สวน มีทั้งหมด 180 ขนาน ประเภทยาผง ใช้วิธีประกอบยาด้วย
การบดหรือต�ำ ใช้เป่า ทา ประคบ และพอก มีทั้งสิ้น 209 ขนาน ประเภทยาเม็ดใช้
วิธีประกอบยาเป็นลูกกลอน ท�ำเป็นแท่ง และยาเม็ดแค็ ปซูล มีทั้งหมด 118 ขนาน
ประเภทยารมควัน มีทั้งสิ้น 32 ขนาน ส่วนยาผสมน�้ำมัน/ขี้ผึ้ง ประกอบด้วยการ
ใช้ตัวยาผสมกับน�้ ำมัน/ขี้ผึ้ง แล้วน�ำมาใช้ทา ปิดแผล ใส่แผล และหยอด มีทั้งสิ้น