งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 295
2540-2541) ในลักษณะเดียวกั นแต่ได้วาดภาพประกอบและกล่าวถึงบทบาท
ของการประมงพานิชย์ ที่มีส่วนท� ำลายทรัพยากรธรรมชาติ และท�ำลายวิ ถีชีวิต
ประมงพื้นบ้านด้วย ส่วนงานศึกษาหัตถกรรมเครื่องหวายของผู้ต้องขังในเรือนจ�ำ
กลางนครศรีธรรมราช จังหวัดนครศรีธรรมราช (พีระศักดิ์ จันทร์ประเสริฐ, 2545)
นอกจากเป็นการรวบรวมว่ามีการผลิตหัตถกรรมชนิดใดบ้างแล้วยังศึกษารูปแบบ
และลายเครื่องหวาย ขั้นตอนการผลิตและการจ� ำหน่าย รวมทั้งศึกษาผลกระทบอัน
เกิดจากการผลิต ด้านรูปแบบของเครื่องหวายมี 2 รูปแบบ คือ เครื่องหวายที่เป็น
เครื่องเรือน และเครื่องหวายที่เป็นภาชนะ รูปแบบดังกล่าวมีลักษณะรูปแบบของ
ท้องถิ่นภาคใต้ทั่วไปและแบบประยุกต์ของภาคกลาง ในการสานใช้ ลายพื้นบ้าน
แบบดั้งเดิมและลายสานประดิษฐ์ ส�ำหรับการผลิตและการจ�ำหน่ายทั้งวัสดุ และ
เครื่องมือจัดซื้อจากทั้งภายในและภายนอกจังหวัดนครศรี ธรรมราช ทุนที่ใช้ได้จาก
การจ�ำหน่ายผลิตภัณฑ์ในลักษณะหมุ นเวียน กระบวนการผลิตใช้แรงงานผู้ต้องขัง
โดยท�ำในรูปกลุ่มผู้ผลิตซึ่งช่วยเหลือกันสอนและผลิตร่วมกัน ส่ วนการจ�ำหน่ายร้าน
ผลิตภัณฑ์เรือนจ�ำกลางเป็นผู้ด�ำเนิ นการ มีการจ�ำหน่ายในโอกาสต่างๆ เช่น งาน
เทศกาล และงานนิทรรศการผลิตภัณฑ์ราชทัณฑ์ การผลิตเครื่องหวายของที่นี่ท� ำให้
ผู้ต้องขังมีความรู้ความสามารถด้านอาชีพผลิตภัณฑ์ที่ผลิตมีคุณภาพ ผู้ผลิตและ
บุคคลที่เกี่ยวข้องมีสภาพจิตใจที่ดี มี ความผูกพันต่อกันและต่องาน แต่ วัสดุการ
ผลิตบางอย่างและฝุ่นมีผลกระทบต่อสุขภาพ อย่ างไรก็ตามการผลิตดังกล่าวส่งผล
ต่อทรัพยากรหวายหากมิได้ ปลูกทดแทน และผู้ผลิตบางคนมีโอกาสติดสารระเหยที่
น�ำมาใช้ในการผลิตซึ่งส่งผลต่อสุขภาพ
ผลงานศึกษาค้นคว้าเรื่อง สวนสมรม (อร่ามรัศมิ์ ด้วงชนะ, 2542) ซึ่งศึกษา
ในพื้นที่จังหวัดสุ ราษฎร์ธานี จังหวัดชุมพร และจังหวัดระนอง นับเป็นงานเรื่องแรกที่
พยายามมองสวนสมรมอย่างเป็นระบบ แล้วประมวลเรื่องสวนสมรมใน 3 จังหวัดว่า
ในช่วงที่ศึกษานั้ น (พ.ศ.2542) ยังคงมีสวนสมรมเหลืออยู่เป็นจ�ำนวนมากในจังหวัด
สุราษฎร์ธานี โดยเฉพาะในพื้นที่อ�ำเภอคีรีรัฐนิคม อ�ำเภอพนม และอ�ำเภอบ้านตาขุน
ในจังหวัดชุมพรมีสวนสมรมมากในพื้นที่อ�ำเภอหลังสวนและอ� ำเภอพะโต๊ะ ส่วนใน