132 สืบโยดสาวย่าน
ตั้งถิ่นฐานของซาไกขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายอย่าง เช่น เมื่อพืชและ สัตว์บริเวณใกล้
เคียงลดจ�ำนวนลงต้องออกไปหาอาหารไกลๆ หรือเปลี่ยนฤดูกาล เนื่องจากระบบ
นิเวศน์ในธรรมชาติสัมพั นธ์กับวงจรหรือห่วงโซ่อาหารและการท�ำมาหากินของซาไก
หรือเมื่อเกิดโรคระบาด มีการ ตายเกิดขึ้น ซึ่งนอกจากจะกลัวติดโรคแล้วยังเป็นกลุ่ ม
ชนที่กลัวผีมาก หรือหากนอนไม่หลับ ฝันร้าย มีบุคคลต่างกลุ่มเข้ามารบกวน หรือ
เอ่ยปากขอลูก ก็จะอพยพหนีเพราะเชื่อว่าจะโชคร้ายหรือลูกจะตาย
ท�ำเลที่ซาไกเลือกเป็นที่ ตั้งถิ่นฐานจะต้องมี ลักษณะเป็นป่ า อยู่ไกลจากที่
อยู่ของชาวบ้านต่างกลุ่ม เป็นที่ราบหรือที่ราบบนหุบเขาที่มีลานกว้างส�ำหรับสร้าง
ที่พักและท�ำกิจกรรมต่างๆ ซึ่งมักจะรวมกลุ่มกันท� ำ หากเป็นที่พักชั่วคราวส�ำหรับ
ล่าสัตว์จะต้องอยู่บนเนินหรื อควน โดยสร้างทับล้อมรอบแล้วปล่อยที่ว่างตรงกลาง
ส� ำหรับท�ำกิจกรรม จะต้องอยู่ใกล้แหล่งน�้ำ จะต้องเป็นแหล่งที่มีทรัพยากรธรรมชาติ
สมบูรณ์และจะต้องสัมพันธ์กับความเชื่อ เช่น เป็นแหล่งที่นอนหลับสบายไม่ฝันร้าย
(อาภรณ์ อุกฤษณ์ : 2536)
ลักษณะการตั้ งถิ่นฐานของซาไกจึงขึ้ นอยู่กับองค์ประกอบด้านระบบนิเวศน์
สั งคม เศรษฐกิจและแบบแผนวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงเข้ าด้วยกันจนก่อให้เกิดรูปแบบ
การตั้งถิ่นฐานดังกล่าว (สุรินทร์ ภู่ขจรและคณะ : 2534)
จ�ำนวนประชากรกลุ่ มชาติพันธุ์ซาไก ทั้ ง 4 กลุ่ม จากการส�ำรวจของ
ไพบูลย์ ดวงจันทร์ (2546) รวมทั้งสิ้น 200-250 คน และจากการส� ำรวจของ
อาภรณ์ อุกฤษณ์(2536) ในปี พ.ศ.2534-2536 เฉพาะกลุ่มเหนือคลองตงและกลุ่ม
เครือญาติบริเวณใกล้เคี ยง มีจ�ำนวนประชากรประมาณ 109 คน เข้าใจว่าการ
ศึกษารายละเอียดด้านความเชื่อ และประเพณี พิธีกรรมของซาไก มีข้อจ�ำกัด
ทั้งในด้านภาษา การเข้าถึ งพื้นที่ และการต้องอาศั ยในพื้นที่เป็นระยะเวลานาน
เพื่อศึกษาข้อมูลภาคสนามด้ วยการสั งเกตและมีส่วนร่วม จึ งไม่ ปรากฏงานวิจัย
ด้านความเชื่อและประเพณี พิธีกรรมโดยตรงแต่มีข้อมูลเบื้องต้นด้ านประเพณี
พิธีกรรม ที่ได้จากค�ำบอกเล่า หรือการเข้าไปมีส่วนร่วมบ้าง แทรกอยู่ ในงาน
วิจัย หรือบทความ สารคดี บางเรื่องที่เป็นกรณีศึกษาซาไก อ�ำเภอประเหลี ยน