งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 83
ความยืดหยุ่นมากขึ้น โดยตระหนักว่า ความเข้ มแข็งที่แท้ จริงของวัฒนธรรมมิได้
ขึ้นอยู่กับความพยายามตีกรอบจ�ำกัดตนเอง และขจัดสิ่งแปลกปลอมที่ขัดแย้งกับ
ค�ำนิยามของระบบคุณค่าของตนออกไป ความเข้มแข็ งที่แท้จริงขึ้นอยู่กับว่ าแม้
จะพบกับการท้าทาย หากวัฒนธรรมใดสามารถโอบเอาความแตกต่างเข้ามาหรือ
หาวิธีอยู่กั บความแตกต่างได้ โดยไม่เป็นปฏิปักษ์ จึ งนับว่ าวัฒนธรรมนั้น
มีความเข้มแข็ งที่แท้ จริง หากเราไม่รู้เท่าทันกระบวนการทางวั ฒนธรรม หลาย
กรณีการณ์กลายเป็นว่า เราก�ำลังใช้ วัฒนธรรมเป็นเครื่องมือของความรุนแรง ไม่ว่า
จะเป็นความรุนแรงเชิงกายภาพหรือเชิงสัญลักษณ์เพื่อจัดการกับ “ความเป็นอื่น”
เรากลัวว่า “ความไม่ไทย” นั้นจะมาคุกคามเรา แต่ดูเราจะไม่สนใจเวลาที่เราบริโภค
“ความเป็นอื่น” ในบางลักษณะเช่น เครื่ องส�ำอางของนอก
ดังนั้น การสร้างความเข้มแข็ งทางวัฒนธรรมจึ งมิใช่การพยายามบั งคับ
ให้ต้องเคารพธงชาติ และการอนุรักษ์ก็มิใช่การตอกย�้ำที่ตัวรูปแบบทางวัฒนธรรม
หรือตอกย�้ำจิตส�ำนึกให้ยึดติ ดความเป็ นไทยตรงรูปแบบ การสร้างความเข้มแข็ง
น่าจะมาจากการปลูกฝังให้ มีการใคร่ ครวญมองตนอย่างใจกว้ างและลึกซึ้ง
ทางวัฒนธรรม สนับสนุนให้เรามีศักยภาพที่ จะมองตนเองได้จากเหลี่ ยมมุมที่
ต่างออกไปจากจุดที่เรายื นอยู่ มีความพร้อมที่จะรับฟังความเห็นต่าง และมองเห็น
ว่าวัฒนธรรมเป็นเรื่องของกระบวนการสนทนาต่อรองและกระบวนการปรับเปลี่ยน
อัตลักษณ์ที่ เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา