งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 69
นักวิจัยกลุ่มแรกมีภาพสังคมสมัยก่อนว่าค่อนข้างกลมเกลียว ไม่แบ่งแยก เส้นแบ่ง
ทางชนชั้นที่แสดงออกผ่านการแต่งกายมองเห็นไม่สู้ชัดเจน ขณะที่โบวีดูจะมีมโน
ทัศน์ว่า ศิลปวัฒนธรรมคือการแต่งกายสามารถเป็นเครื่องบ่งชี้ความแตกต่างทาง
ชนชั้นที่ ส�ำคัญ ประเด็นจึงอยู่ตรงที่มโนทัศน์เกี่ยวกับสั งคมและศิลปะของนักวิจัย
แตกต่างกัน จึงท�ำให้ภาพของสังคมและศิลปะที่น�ำเสนอแตกต่างกันไปคนละทาง
นั่นเอง
ประเด็นเรื่อง “การก�ำหนด” (determination) ระหว่างสังคมและศิลปะนี้เป็น
ส่วนหนึ่งของการถกเถียงที่ส�ำคัญซึ่งเป็นหัวใจของทฤษฎีสังคมศาสตร์ที่ว่า ระหว่าง
ปัจเจก (individual)กับพลังเชิ งโครงสร้างสังคม (social structure) อะไรเป็นตัวก�ำหนด
พื้นฐานของการกระท� ำของมนุษย์กันแน่ ในแง่ หนึ่ง ศิลปะเป็นผลผลิตของพลัง
สร้างสรรค์ของปัจเจกชน แต่ในอีกแง่หนึ่ง สิ่งที่ผลักดันอยู่เบื้องหลังการสร้างงาน
นั้นก็คือกระบวนการทางสังคม พลังของโครงสร้ างทางการเมืองและอุดมการณ์ทาง
สังคมมีส่วนก�ำหนดทั้งเนื้อหาและรูปแบบของงานศิลปะในแต่ละยุค อย่างไรก็ ตาม
งานศิลป์บางชิ้น เมื่อถูกผลิตออกมาแล้ว สามารถก่อแรงบันดาลใจอย่ างสูงจนอาจ
ก่อให้เกิดผลสะเทือนทางการเมืองหรือวัฒนธรรมได้ด้วยเช่นกั น
มีงานวิจัยบางชิ้นเน้นศึกษาตัวศิลปิ นผู้ สร้างงาน เนื่องจากวัฒนธรรม
ไทยปัจจุบันเน้นเชิดชูผลงานของปัจเจกชน และมีธรรมเนียมมอบรางวัลด้านศิลป
วัฒนธรรมหลายรางวัลแก่ศิลปิ นหลายแขนง ทั้งศิลปินระดับชาติ หรือศิลปินพื้น
บ้านในสาขาต่างๆเป็นประจ�ำทุกปี ปั จจัยนี้จึงเอื้อให้มีการผลิตงานวิ จัยเพื่อเชิดชู
เกียรติศิลปินเป็นรายบุ คคลด้วย ลักษณะงานวิจัยแนวนี้มักประกอบด้วยชีวประวัติ
ของศิลปิน การรวบรวมตัวผลงาน และการประเมินค่างานของศิลปินนั้นๆ ในกลุ่ม
นี้ มีงานที่น่าสนใจสองชิ้น ชิ้นหนึ่งคืองานที่ ศึกษาอินสนธิ์ วงศ์สาม (วั ฒนะ, 2546)
ผู้เป็นศิลปินแห่งชาติสาขาประติมากรรม ประจ� ำปี 2542 และงานอีกชิ้นหนึ่งศึกษา
ค�ำอ้าย เดชดวงตา (อารยะ & ประดิษฐ์, 2547) ผู้ได้รับเลือกให้เป็ นครูภูมิปั ญญาไทย
สาขาศิลปกรรมปี 2542 สิ่งที่น่าสนใจในงานวิจัยสองชิ้นนี้ ก็คือวิธีการวิเคราะห์ที่
ผู้วิจัยท�ำให้ ผู้อ่านเห็นว่าตัวศิลปินปัจเจกนั้นเป็นพื้นที่ของการผสมผสานและเชื่อมต่อ