28 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
วิจัยทั้งหลาย พบว่า เมื่อสังคมภาคเหนือเปลี่ยนเข้าสู่ยุคสมัยใหม่ที่เกี่ยวข้องกับชีวิต
ทางเศรษฐกิจ ในลั กษณะที่ต้องพึ่งพาสังคมภายนอกท้ องถิ่น ชีวิ ตของชาวบ้านจึงไร้
ความมั่นคงมากขึ้น จนท�ำให้ชุมชนท้องถิ่นรู้สึกไร้อ�ำนาจต่อรองในทางโลก ความเชื่อ
ทางศาสนากลับยังคงเป็นทั้งพลังทางด้านจิตใจและภูมิปัญญา ในการสืบทอดความ
คิดให้ต่อเนื่อง และยังเป็นพลังในการสร้างสรรค์ความเป็นชาติพันธุ์และอัตลักษณ์
ของท้องถิ่น ตลอดจนเป็นพลังส�ำคัญในการช่วงชิงพื้นที่ทางวัฒนธรรมของคนท้อง
ถิ่ น ในการเสริมสร้างศักยภาพของท้องถิ่นเอง เพื่อปรั บตัวกับการเปลี่ยนแปลงที่
ก� ำลังเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว
พลั งความคิดและภูมิปัญญาในด้านที่สองอยู่ในการรักษาพยาบาลพื้นบ้าน
ดังเช่นกรณีการเคลื่อนไหวของกลุ่มผู้ติ ดเชื้อเอชไอวี ที่พยายามช่วงชิงพื้นที่ของชุด
ความรู้ที่แตกต่างกั นระหว่างการรักษาพยาบาลพื้นบ้านกับการแพทย์สมั ยใหม่
ด้ วยการรื้อฟื้นการรักษาโรคแบบจารีตขึ้นมาใหม่ เพื่ อช่วยดูแลสุขภาพของผู้ติดเชื้อ
เอชไอวี ซึ่งแสดงนัยของการท้าทายอ�ำนาจของวาทกรรมการแพทย์สมัยใหม่
หลังจากที่เคยผูกขาดการดูแลสุขภาพในสังคมไทยมาอย่างช้านาน
ส่วนพลังภูมิปัญญาด้านต่ อมาเกี่ยวข้องกั บศักยภาพและพลวัตของการ
จั ดการทรัพยากรธรรมชาติและการเกษตร ซึ่ งการศึกษายืนยันอย่างหนักแน่น
ตรงกันว่า ชุมชนท้องถิ่นมี ภูมิ ปัญญาที่มีศักยภาพในการจัดการทรัพยากรของ
ตนเอง แต่ระบบการจัดการของรัฐได้เข้ามาเบียดขั บพลังของชุมชนออกไป ทั้งๆ
ที่การจัดการของท้องถิ่นมี ประสิทธิภาพมากกว่า งานวิจัยหลายชิ้นยังพบด้วยว่า
พลังภูมิปัญญาเป็นศักยภาพส่วนหนึ่งของผู้น�ำชาวนา ที่สามารถสร้างพลังอ�ำนาจ
ของตน ตามคติความเชื่อท้องถิ่ นเรื่องอ�ำนาจศักดิ์สิทธิ์เพื่อเสริมบารมีให้กับตนเอง
เช่น ในการจัดการระบบเหมืองฝาย เพื่อให้เกิ ดความยุติธรรมในการจั ดสรรน�้ำ
ให้กับผู้คนจ�ำนวนมาก ที่ เริ่มขัดแย้งกันอย่างมาก เมื่อชาวบ้านหันไปผลิ ตเชิงพาณิชย์
อย่างเข้มข้นมากขึ้น
ในด้านสุดท้ายผู้เขียนบทความเสนอว่าพลวัตของภูมิปัญญานั้นขึ้นอยู่กับ
ความเข้มแข็งของวัฒนธรรมชุมชน ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของระบบความรู้พื้นบ้านที่มีพลัง