208 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ชาติพันธุ์และพื้นที่ ทางกายภาพต่างๆ อีกด้วย โดยเฉพาะมิติ ของปัญหาสุขภาพ
ปัญหาแรงงาน และปัญหาของสภาวะข้ามแดน ซึ่งล้วนเป็นมิ ติส�ำคัญในการพัฒนา
ที่มักจะถูกมองข้ามอยู่เสมอๆ
ในมิติของปัญหาสุขภาพนั้น ผู้เขียนได้เริ่มต้นวิจัยไว้ตั้งแต่ช่วงทศวรรษที่ 2530
ดังตัวอย่างในบทความเรื่อง “ระบบความเชื่อและพิธีกรรมกับการรักษาพยาบาล
ในล้านนา” (อานันท์ 2533) โดยเผยให้เห็นถึงระบบสุขภาพของท้องถิ่ นว่ายึดโยงอยู่
กับความเชื่อและพิธีกรรมต่างๆ อย่างแนบแน่น ในฐานะที่เป็นพื้นฐานของความรู้
ในการรักษาพยาบาลอีกชุดหนึ่ง ซึ่งด�ำรงอยู่ควบคู่กับความรู้ทางการแพทย์สมัยใหม่
ที่รับมาจากวัฒนธรรมตะวั นตก ต่อมาเมื่อมี การวิจัยเพิ่มเติมร่วมกั นระหว่าง
นักมานุษยวิ ทยาและนายแพทย์แผนใหม่ก็พบว่า ความรู้ด้านสุขภาพในวั ฒนธรรม
ท้องถิ่นนั้นไม่ใช่เป็นเพียงความเชื่อและพิธีกรรมเท่านั้น หากแต่ยังเป็นภูมิปัญญา
ที่มีศักยภาพในการดูแลรักษาสุขภาพได้หลายโรคเช่นเดียวกัน ดังตัวอย่างในงาน
วิจัยเรื่อง ศักยภาพของภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านการดูแลรักษาสุขภาพ: กรณี
ศึกษาการรักษากระดูกหักของหมอเมือง และการดูแลครรภ์ของชาวอ่าข่า
จังหวัดเชียงราย (ยิ่งยง และ ธารา 2535) ส่วนงานวิจัยอีกชิ้นหนึ่งของผู้เขียนใน
ช่วงทศวรรษเดี ยวกันนั้น เรื่อง “การเปลี่ยนแปลงอ�ำนาจและสถานะของหมอเมือง
ในพิธีรักษาโรคพื้นบ้านล้านนา” (อานันท์ 2555: 157-188) ก็พบเพิ่มเติมอีกด้วยว่า
ความรู้ของหมอพื้ นบ้านที่เรียกว่า “หมอเมือง” ยังมีส่วนส�ำคัญในการดูแลรักษาโรค
ที่แพทย์สมัยใหม่ ยังรักษาไม่ได้ผลดี นัก โดยเฉพาะโรคที่มีความซับซ้ อน เพราะมี
สาเหตุมากกว่าด้านชีวภาพ ซึ่งมักจะเกี่ยวข้องกับปัญหาทางสังคมและจิตใจในการ
ปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมสมัยใหม่
เมื่อภาคเหนือต้องเผชิญกับวิ กฤตการณ์โรคเอดส์ตั้งแต่ปลายทศวรรษที่
2520 และกลายเป็นปัญหาของการพัฒนาด้านสุ ขภาพที่มีความซั บซ้อนอย่างมาก
ในช่ วงเวลาต่อมา เพราะเกี่ยวข้องกับสาเหตุต่างๆ มากกว่าสาเหตุด้านชีวภาพเท่านั้น
โดยครอบคลุมเกี่ยวข้องกับทั้งการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมสมัยใหม่
ตลอดจนการสร้างภาพตัวแทนด้านลบต่างๆ และวาทกรรมของความไร้ศีลธรรม