งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 191
เป็นพหุลักษณ์ ในการแพทย์พหุลักษณ์นั้ นการแพทย์พื้นบ้านนั้นมีความส�ำคัญเป็น
อย่างยิ่ง เพราะการแพทย์แบบพื้นบ้านเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นโดยมีวัฒนธรรมเป็น
ฐานในการรักษา ไม่ใช่วิทยาศาสตร์เป็นฐาน การแพทย์ทางวัฒนธรรมมีฐานอยู่ที่
จิตและสังคมมากกว่าการแพทย์เชิงวิ ทยาศาสตร์
มิติทางจิตและสังคมมีบทบาทส�ำคัญต่อเรื่องสุขภาพกล่าวคือ ผู้ป่วยได้ขวัญ
ก�ำลังใจจากญาติพี่น้องที่ มาเฝ้าไข้ คอยปรนนิบัติพูดคุยให้ขวัญก�ำลังใจ เกิดความ
อบอุ่นคลายทุกข์ จิตใจมีความเข้มแข็ ง ร่างกายก็ แข็งแรงหายเจ็บป่วย เป็นการ
บ�ำบัดที่สอดคล้องกับค�ำพังเพยไทยที่ว่าใจเป็นนายกายเป็ นบ่าว แต่การแพทย์แผน
วิทยาศาสตร์เน้นที่ระบบชีววิทยาเป็นส�ำคัญ จึงมีความอ่อนด้อยเกี่ยวกับเรื่องจิตและ
สังคม ดังนั้นจึงมีรูปแบบความคิดเรื่องสุขภาพที่สมบูรณ์กว่าการแพทย์แผนปัจจุบัน
กล่าวคือควรจะเป็นรูปแบบ ชีว – จิต – สังคม (Bio-Psycho-Social) การแพทย์แนว
วัฒนธรรมอ่อนด้อยทางชีววิทยาแต่เข้มแข็งทางจิตและสังคม ถ้าจะใช้การแพทย์
แนววิทยาศาสตร์อย่างเดียวย่อมไม่สมบูรณ์ และท�ำให้สุ ขภาพดีถ้วนหน้าเป็นไปไม่
ได้จึงจ�ำเป็นต้องน�ำการแพทย์แนววัฒนธรรมหรื อภูมิปัญญาท้องถิ่นเข้ ามาร่วมด้วย
จึงจะรักษาไข้ได้อย่างสมบูรณ์แบบ
การประเมินสถานภาพการศึกษาวัฒนธรรมกับการพั ฒนานี้ช่วยให้เกิ ดความ
เข้าใจและความรู้ แบบบูรณาการบนความหลากหลายทางวัฒนธรรมของภาคตะวัน
ออกเฉียงเหนือ ซึ่งจะน�ำไปสู่การเสนอแนะเชิงนโยบายต่อรัฐบาลได้ อันจะช่วยให้
เกิดความเข้าในเข้าถึงและพัฒนาท้องถิ่ นอย่างยั่งยืนได้เป็นอย่างดี
ผลการประเมินสถานภาพองค์ความรู้ด้านวัฒนธรรมกับการพั ฒนาใน
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีแนวความคิดที่ส�ำคัญหลายแนวความคิด ซึ่ งมีผล
งานวิจัยโดยมี รายละเอียดจ� ำแนกตามแนวความคิ ดหลัก และแนวความคิดย่อย
ดังต่อไปนี้