86 ถกเถียงวัฒนธรรม
2.7 บทสรุป
ความเข้าใจวั ฒนธรรมต่างๆ ในงานวิจัยสั งคมไทยนั้น อาจจะแยกแยะออกได้
ตามกลุ่มการศึกษาอย่างน้อย 5 กลุ่ม ดังได้ทบทวนและสังเคราะห์ให้เห็นแล้วข้างต้น
แต่ความเข้าใจเหล่านั้นทั้งหมด ก็ยังคงยืนหยัดอยู่อย่างครบถ้วน และพร้อมหน้า
พร้อมตากันในปัจจุบัน แม้ว่าจะเริ่มก่อตัวขึ้นมาต่างเวลากันก็ตาม ซึ่งหมายความว่า
ความเข้าใจที่เกิ ดขึ้นใหม่ก็ยังไม่สามารถแทนที่ ความเข้าใจที่มีมาก่ อนหน้านั้นได้
และความเข้าใจที่เกิดมาก่อน ก็ยังไม่ได้สูญสิ้นพลังไปทั้งหมด ในการจูงใจให้เกิด
การศึกษาวิจัยใหม่ๆ ทั้งนี้คงจะเป็นเพราะ ความเข้าใจวัฒนธรรมตามความคิด
ในแต่ละกลุ ่มการศึกษา ต่างก็มีนัยที่ต้องการตั้งค� ำถามและแสวงหาค�ำตอบ
ต่อประเด็นต่ างๆ ในเงื่อนไขที่แตกต่ างกันไป ดั งปรากฏว่า นักวิจัยหลายคนก็มี
ความเข้าใจวัฒนธรรมอยู่ในหลายกลุ ่มการศึกษา ขึ้ นอยู่กับประเด็นของการวิจัย
ที่แตกต่างกันไปในแต่ละช่วงเวลา
ด้วยเหตุนี้เอง จึงอาจกล่ าวได้ว่าความเข้าใจวัฒนธรรม ในลั กษณะต่างๆ
นั้นไม่ใช่ค�ำตอบส�ำเร็ จรูปที่สมบูรณ์ในตั วเอง หากเป็นแต่ เพียงแนวคิดที่ ช่ วย
ในการตั้งค�ำถาม หรือการวิ เคราะห์ประเด็นปัญหาที่ แตกต่างกันไป ตามเป้าหมาย
ในการศึกษาวิจัยต่ างๆ ซึ่งยังคงเป็นประเด็นที่ถกเถียงกันไม่ตกฝาก ระหว่างการ
ด�ำรงอยู่และเอกภาพของรัฐชาติ กับการวิพากษ์แนวทางการเปลี่ ยนแปลงสังคม
และการเสนอทางเลือกทิศทางใหม่ๆ
แต่ก็เป็นที่น่าสังเกตเช่นกันว่า ความเข้าใจวัฒนธรรมใหม่ๆ นั้ นจะมีนัยเชิง
วิพากษ์วิจารณ์ลักษณะ ที่เป็นเอกภาพและการเป็นตัวก�ำหนดของวัฒนธรรมมากขึ้น
พร้อมๆ กับการหันมาให้ความส�ำคัญกับมุมมองที่ หลากหลาย และการกระท�ำ
ของผู้คนในวัฒนธรรมแทนที่ ขณะเดียวกั นก็ไม่ได้ มองวัฒนธรรมอย่างอิสระและ
ตั้งอยู่ในความว่างเปล่า แต่มองวัฒนธรรมอย่างยึดโยงอยู่กับบริบทในความสัมพั นธ์
ทางสังคมอื่นๆ ด้วย