28 ถกเถียงวัฒนธรรม
ศึกษาเล่าเรียนวิชามานุษยวิทยาจากประเทศตะวันตกมาสมทบ เช่น สนิท สมัครการ
พัทยา สายหู และ สุเทพ สุนทรเภสั ช เป็นต้น การศึกษาวัฒนธรรมหลังจากปี
พ.ศ.2490 เป็นต้นมาได้ค่อยๆ สถาปนาความเข้าใจวัฒนธรรม ซึ่งกลายเป็นแบบ
ฉบับของการนิ ยามความเข้าใจวัฒนธรรมในระยะต่อๆ มา
แต่ความเข้าใจวัฒนธรรมในสังคมไทยอาจจะยังไม่ชัดเจน ตามแนวทางของ
ทฤษฎีในสังคมตะวันตกเสียทีดียว เพราะการศึกษาสังคมไทยในเชิงวัฒนธรรมมักจะ
เน้นการเก็บรวบรวมและประมวลข้อมูล และน�ำเสนอในเชิงพรรณนาเป็นส่วนใหญ่
ซึ่งอาจประเมินได้ว่ าเป็นการศึกษาที่ไม่ ยึดติดกับทฤษฏี แต่น่าจะเป็นความพยายาม
ผสมผสานหลายๆ ทฤษฏีเข้าด้วยกัน
เมื่อได้ทบทวนและสังเคราะห์งานวิจัยสังคมไทยเชิงวัฒนธรรมอย่างจริงจัง
ซึ่ งไม่ได้จ�ำกัดอยู่เฉพาะในสาขามานุษยวิ ทยาเท่านั้น เพราะจะครอบคลุมสหสาขา
วิชาต่างๆ อย่างหลากหลาย ทั้งวิชาภาษาวรรณคดี คติชนวิทยา ประวัติศาสตร์
สั งคมวิทยาและรั ฐศาสตร์ แล้ว ผู้เขียนพบว่า การศึกษาวัฒนธรรมในสั งคมไทย
เกิดขึ้นในบริบทของการต่อสู้ทางความคิด 2 กระแสหลักด้วยกันคือ ด้านหนึ่งจะยึดติด
อยู่ในกรอบของความคิ ดเชิงอุดมการณ์ แบบชาตินิยม ขณะที่ในอีกด้านหนึ่งจะ
พยายามวิพากษ์วิจารณ์ความคิดเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสังคม เพื่อปรับทิ ศทาง
ในการพัฒนา
ในบริบทของสังคมไทย การต่อสู้ทางความคิด 2 กระแสดังกล่าวประกอบกั บ
ความพยายามผสมผสานทางทฤษฏีและแนวทางของปฏิบัติการในการศึกษาวิจัย
จะมีส่วนอย่างส�ำคัญ ในการหล่อหลอมให้เกิดกระบวนทัศน์ที่ แตกต่างกันในความ
เข้าใจวั ฒนธรรม ดังนั้น การสังเคราะห์ความเข้าใจวัฒนธรรมครั้งนี้จะจ�ำกัดเฉพาะ
งานวิจัยของคนไทยเป็นหลัก ขณะที่สังคมตะวันตก ซึ่งมักจะเน้นมุ มมองทางทฤษฎี
เป็นด้านหลัก จึงสามารถแยกแยะความเข้าใจวัฒนธรรมออกได้ 3 กระบวนทัศน์
อย่างชัดเจน คือ วั ฒนธรรมสากลนิยม วัฒนธรรมสัมพัทธ์นิยม และวัฒนธรรม
การสร้างนิยม ในสั งคมไทย ความเข้าใจวัฒนธรรมของนักวิจัยคนไทย อาจจะปะปน
อยู่ใน 5 กระบวนทัศน์ด้วยกันคื อ ความเข้าใจวัฒนธรรมเชิงคุณค่า ความเข้ าใจ