26 ถกเถียงวัฒนธรรม
ประเทศอังกฤษ แต่จะเน้นในความหมายของความเจริ ญงอกงาม ที่วิวัฒนาการขึ้น
มาในสังคมเป็นหลัก ความเข้าใจวัฒนธรรมในทศวรรษที่ 2470 จึงน่าจะยั งมีความ
สั บสนปนเปอยู่กับความหมายของอารยธรรม
ในยุคก่ อนหน้านั้น ปั ญญาชนไทย เช่น ก.ศ.ร กุหลาบ เมื่อเขียนหนังสือ
“อายะติวัฒน์” ในปี พ.ศ.2454 มักใช้ค�ำว่า “ธรรมเนียมแก้ ว” ในความหมาย
ใกล้เคียงกับวัฒนธรรม และใช้ค�ำว่า “ขนบธรรมเนี ยมเรียบร้อย” หมายถึงซิวิไลซ์
ด้วยการวงเล็บไว้หลังค�ำดังกล่าว (2538: 82) ซึ่ งต่อมาค�ำนี้จึงถูกบั ญญัติขึ้นเป็น
ภาษาไทยว่า อารยธรรม ความสับสนเหล่านี้สะท้อนถึง ปัญหาของปัญญาชนไทย
ในขณะนั้น ที่พยายามจะเล่าความเข้าใจของตนเกี่ยวกั บความสัมพันธ์กับประเทศ
ตะวันตก ซึ่งพวกเขายอมรั บว่าเจริ ญกว่า แต่ก็ยังไม่ชัดเจนว่าอะไรเจริญ เพราะ
ขาดค�ำในภาษาไทยที่จะอธิ บายสภาวะดั งกล่าว ในกรณี ของ ก.ศ.ร กุหลาบ
จะใช้วิธีเพิ่มเติมค�ำเข้าไปขยายความ เพื่อแสดงนัยของธรรมเนียมที่ดี และมีนัยเกี่ยว
กั บความเจริญขึ้น
แม้ แต่กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพก็ยังทรงสับสน เพราะท่านทรงใช้
วัฒนธรรม ด้วยการใส่ความหมายในวงเล็บท้ายค�ำว่า Civilization ในพระนิพนธ์
เรื่อง “สมาคมไทยอย่างโบราณ” ในหนังสือ นิทานโบราณคดี ซึ่ งทรงนิพนธ์ไว้
ในช่วงระหว่างปี พ.ศ.2483-2485 โดยทรงตั้งข้อสังเกตว่า สมาคม (หมายถึ งสังคม
ชุ มชน) ของไทยโบราณมีความเท่าเที ยมกั นและอยู่ ร่วมกันอย่างเป็นสุข “จึงเห็นควร
นับว่าเป็นวัฒนธรรมอย่างสูง ตามสมควรแก่ท้องถิ่น” จนทรงคิดว่าเป็นลักษณะ
หนึ่งของสังคมนิยม ที่มีอยู่ในสังคมไทยมาก่อนแล้ว (ด�ำรงราชานุภาพ 2514: 323)
ส่ วนการให้ความหมายของค�ำว่า “วัฒนธรรม” ตรงกับค�ำว่า “Culture”
ในภาษาอังกฤษนั้น พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ ทรงเป็น
ผู้ บัญญัติขึ้น หลังจากที่ทรงแปลว่า “พฤทธิธรรม” มาก่อน แต่ไม่เป็นที่นิยม ต่อมาจึง
ทรงเปลี่ยนเป็ นวัฒนธรรม (นราธิปประพันธ์พงศ์ 2544: 116) ซึ่งสันนิษฐานว่า คงจะ
บัญญัติขึ้นในช่วงใกล้เคียงกับการออกพระราชบัญญัติบ�ำรุงวั ฒนธรรมแห่งชาติ
ปี พ.ศ.2483 (ยุ กติ 2548: 90) ในครั้งนั้นวัฒนธรรมจึงถูกผูกโยงเข้ากับความเป็นไทย