งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 21
ต่อกัน พฤติกรรมการท่องเที่ยวเป็นกิจกรรมที่จะผ่อนคลายความตึงเครียดซึ่งมีหลาย
ลักษณะ แต่การท่องเที่ยวบางแบบได้ น�ำไปสู่การส่งเสริ มการอนุรักษ์วัฒนธรรม
ท้องถิ่นซึ่งมีประเด็นที่น่าสนใจว่าสิทธิการปรับเปลี่ยนหรือรื้อฟื้นอัตลักษณ์วัฒนธรรม
ท้องถิ่นเพื่อตอบสนองต่อการท่องเที่ยวนี้ควรจะตกเป็นของผู้ใด และจะน�ำไปสู่ความ
ขัดแย้งของกลุ่มประโยชน์ในชุมชนมากน้อยซักเพียงใด
ในภาพรวมงานศึกษาความหลากหลายทางชาติพันธุ์และวัฒนธรรมในช่วง
สองทศวรรษได้ให้น�้ำหนักกับการศึกษาวิถีชีวิตของชุมชนชาติพันธุ์ต่างๆ ในภาคกลาง
เป็นหลัก (ไม่นับรวมชุมชนคนไทยจากภาคเหนื อ ภาคอีสาน และภาคใต้ ) โดย
เน้นการวิเคราะห์เอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชุมชนชาติพันธุ์ซึ่งเป็นลักษณะร่วม
ของชาติพันธุ์ในแต่ละกลุ่ ม มี งานเป็นส่วนน้ อยที่ให้ความสนใจกับจิตส�ำนึกและ
อัตลักษณ์ชาติพันธุ์อย่างจริงจัง
ส�ำหรับงานประมวลและสังเคราะห์ในประเด็นวัฒนธรรมและการพัฒนา
ชี้ให้เห็นว่า งานที่ ศึกษาในช่วงเวลาดังกล่ าวอาจถูกจ�ำแนกตามความสนใจของ
นักวิจัยเป็นแนวทางหลักๆ คือในแนวหนึ่งศึกษาผลกระทบของการพัฒนาประเทศ
ต่อวิถีชุมชนต่างๆ ทั้งในเมืองและชนบท ส่วนในอีกแนวหนึ่งกลับให้ความสนใจกับ
ปรากฏการณ์ที่เป็นกระแสต้านการพัฒนาที่ตามรูปแบบตะวันตก และบางงานได้
บูรณาการการวิจัยและการพัฒนาเข้ าด้วยกันภายใต้ วิธีวิทยาที่ เรียกว่า “การวิจัยเชิง
ปฏิบัติการแบบชุมชนมีส่วนร่วม” และโดยอาศั ยวัฒนธรรมชุมชน/ท้องถิ่นเป็นกลไก
ส�ำคัญในการขับเคลื่อนจิตส�ำนึกการพัฒนาเพื่อการพึ่งตนเองอย่างยั่งยืน แต่งาน
ต่างๆ ในแนวทางที่ 3 เน้นการศึกษาบทบาทของวัฒนธรรมในการจัดการทรัพยากร
ด้วยมุมมองที่แตกต่างกันออกไป ส่วนในแนวที่ 4 เป็นเรื่องการศึกษาซึ่งสะท้อนมุมมอง
ที่ต่างกันในเรื่ องบทบาทของวัฒนธรรมในการบริหารการจัดการการท่องเที่ยว
นอกจากบทความวิจัย 2 ประเด็นดังกล่าว ซึ่งน�ำเสนอเนื้อหาสาระเกี่ยวกับ
ข้อค้นพบและวิธีวิทยา ที่ได้ประมวลและสังเคราะห์จากงานศึกษาภาคกลางต่างๆ
ที่มีอยู่ในช่วงเวลาที่ได้ก�ำหนดไว้แล้ว หนังสือเล่มนี้ยังได้น�ำบทความเรื่อง “ความเข้าใจ
วัฒนธรรมในงานวิจัยสังคมไทย” ของ อานันท์ กาญจนพันธุ์เพิ่มเติมเข้ามาด้วยใน