งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 19
เป็นการศึกษางานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องโดยตรงกั บความสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรมและ
การพัฒนา ซึ่งงานที่ศึกษาส่วนใหญ่ เป็นงานศึกษาชุมชนคนไทยทั่วไปในภาคกลาง
และมีบางส่วนได้ รวมชุมชนชาติพันธุ์อื่นๆ ด้วย จึงน่าจะท�ำให้เห็นภาพที่สมบูรณ์ขึ้น
งานวิจัยที่จัดอยู่ในกลุ่มการพั ฒนากับการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตวัฒนธรรม
ในชุมชนน�ำเสนอให้เห็ นว่ากระบวนการพัฒนาในลั กษณะต่างๆ ตามแผนพัฒนา
เศรษฐกิจและสังคมของชาติว่าได้น�ำไปสู่การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตชุมชนต่างๆ ทั้ง
เมืองและชนบท ท�ำให้วั ฒนธรรมชุมชนภาคกลางซึ่งมีความหลากหลายถูกท�ำลายลง
เพราะว่าเป็นกระบวนการพัฒนาที่เน้นการปลูกพืชพาณิ ชย์เชิงเดี่ยว และการพั ฒนา
สู่อุตสาหกรรม ซึ่งให้ความส�ำคัญกับการพัฒนาตามแนวคิดของประเทศตะวันตก
ที่เน้นการพึ่ งพาเทคโนโลยีจากต่างประเทศมาก ผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อผู้คนในชุมชน
ต่างๆ ก็คือการท�ำให้กลายเป็นผู้ผลิตในภาคเกษตรไม่ว่ าจะเป็นการท�ำนา ท�ำไร่ หรือ
การประมงที่ผูกติ ดกับตลาดโลกหรือกลายเป็นแรงงานรับจ้างในภาคอุตสาหกรรม
การประมวลและสังเคราะห์ งานวิจัยที่เกี่ ยวข้องกับวัฒนธรรมกับการพัฒนา
ของทีมวิ จัยภาคกลางนอกจากจะแสดงให้ เห็นมิ ติผลกระทบของการพัฒนาที่มี
ต่อชุมชนและวั ฒนธรรมดั้งเดิมแล้ว ยังได้น�ำเสนองานที่สะท้อนปรากฏการณ์อีก
ด้านหนึ่งคือการแสวงหาทางเลือกการพัฒนาที่ตรงข้ามกับแนวพัฒนากระแสหลัก
โดยการส่งเสริมวั ฒนธรรมดั้งเดิมเป็นศูนย์กลางของการพัฒนาแทนการเน้นพัฒนา
ตามแนวเศรษฐกิจแบบตะวันตก จึงเน้ นการมองวัฒนธรรมในเชิงพลังสร้างสรรค์
(อานันท์ กาญจนพันธุ์ 2538) หรือในบางแนวคิดก็อาจเรียกว่าแนวคิดวัฒนธรรมชุมชน
(บ�ำรุง บุญปั ญญา 2549) ซึ่งใช้ในการศึกษาและพัฒนาชุมชน โดยทบทวนคุณค่า และ
ศักยภาพที่แท้จริงของชุมชนในการจัดการการพัฒนา และประคองตนเอง การรื้อฟื้น
ความทรงจ�ำร่วมของชาวชุมชนด้วยกระบวนการทางประวัติศาสตร์ การใช้พลัง
ของการรวมกลุ่ม ภูมิปัญญาและทรัพยากรที่มีอยู่เป็นหลักส�ำคัญในการแสวงหา
ทางเลือกในการพัฒนาและงานบางงานได้น�ำเสนองานผ่านกระบวนการเก็บข้อมูล
โดยเรียกงานของตนเองว่ า “แนวทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่น” แม้ว่าแนวทางทั้ง
3 แนวนี้จะมีจุดเน้นที่แตกต่างกัน แต่ถ้ามองในเชิงเนื้อหาแล้วพอจะประมวลและ