งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 141
ที่มีความแตกต่างทางเศรษฐกิจเป็นพื้นฐาน ท�ำให้มีความแตกต่างในเรื่องลักษณะ
ความสัมพันธ์ทางสังคมอย่างไรบ้าง หรื อลักษณะทางสังคมดั้งเดิมของมอญคือ
การรวมกลุ่ มทางสายเลือดข้างพ่อปฏิบัติการอย่ างไรในเงื่อนไขในเศรษฐกิจที่
แตกต่างกัน เพราะมิได้มีการกล่าวถึ งหรือมีข้อสงสั ย นับว่าเป็นจุดอ่อนที่ส�ำคัญ
ในการศึกษาชุมชนมอญ แต่ก่อนช่วงเวลาที่ได้ก�ำหนดในการศึกษานี้ได้มีงานของ
Brian Foster (1970) ที่ศึกษาการจัดระเบียบสังคมของมอญในชุมชนปากเกร็ด
บางตะไนย์ ในจังหวัดนนทบุรี และบ้านกลางที่ อ�ำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี
ซึ่งไม่ได้น�ำมาสังเคราะห์ในงานนี้ด้วย
ชีวิ ตในชุ มชนมอญในแง่ความเชื่ อและพิธีกรรมมักจะผูกพั นอยู่กับ
พุทธศาสนาและความเชื่อดั้งเดิมในเรื่องผีบรรพบุรุษ ซึ่งอาจจะถือปฏิ บัติกัน
หลากหลายในชุมชนมอญต่างๆ ที่พอจะสรุปลักษณะความเชื่ อและพิธีกรรมที่ มี
ร่วมกันในชุมชนบ้านม่วงจากงานวิจัย 3 งานได้ คือ
ความเชื่ อดั้งเดิมของมอญก็คือเรื่ องผี โดยเฉพาะผี ที่มีความส�ำคัญคือ
“ผีเรือน” หรือ “ผีบรรพบุรุษ” ซึ่งภาษามอญเรียกว่า “ขะหลกหั่ย” หรือ ผีมอญ
มีอยู่ 3 คน คือผีผู้ชาย ผี ผู้หญิง (ที่เป็นเมียหลวง) และผู้หญิง (ที่เป็ นเมียน้อย) ประจ�ำอยู่
ที่เสาเอกของเรือนและมอญจะท�ำพิธีเซ่นไหว้เป็นประจ�ำอาจจะทุก 1 ปีหรือ 3 ปี
แล้วแต่ธรรมเนียมของตระกูลโดยจะเลือกวันข้างขึ้นในเดือน 6 ยกเว้นวันพระและ
วันเสาร์ เพราะเชื่อว่าวันเสาร์เป็นวันแข็ง ผีเข้ามาในพื้นที่ล�ำบาก ส่ วนวันพระเป็นวัน
ที่ผีไปกินอาหารที่วัด “ขะหลกหั่ย” จะท�ำหน้าที่ควบคุมความประพฤติของสมาชิก
ของตระกูล หากไม่ปฏิบัติตามจะลงโทษให้เจ็บป่วย ต้องท�ำพิธีร�ำผีมอญ
ผีเจ้าพ่อ (เปียะเจ๊ะ) เป็นผีที่ประจ�ำอยู่ที่ศาล มีอ�ำนาจคุ้มครองบริเวณรอบๆ
ในแต่ละท้องถิ่นที่มีชื่อแตกต่างกันไปและมักจะมี ต�ำนานเล่าสืบต่อกันมา
ผีธรรมชาติอยู่ตามต้นไม้ ภูเขา และน�้ำ เป็นต้น มีความศั กดิ์สิทธิ์ หากคน
ล่วงละเมิดจะถูกลงโทษ