งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 85
ซึ่งเน้นการจัดกระบวนการเรียนรู้ของชุมชน ส�ำหรับในกระบวนการผลิตช่วยให้เห็น
ถึงการผลิตในอดี ตที่ด�ำเนินมาจนถึงปัจจุบัน ท�ำให้เห็ นพลวัตของชุมชนในลักษณะ
ต่อเนื่องว่าได้เปลี่ ยนแปลงการผลิตเพื่อยังชีพซึ่งสอดคล้องกับธรรมชาติและการพึ่ง
ตนเอง ท�ำให้มีการอนุรักษ์ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมควบคู่กันไปกับกระบวนการ
ผลิต แต่เมื่อการผลิตได้เปลี่ยนแปลงและพัฒนาไปเพื่อการค้ าท�ำให้ส่งผลกระทบ
ต่อครอบครัวและความเป็นอยู่ของชุมชน ขณะเดียวกันการผลิตได้ท�ำลายทรัพยากร
และสิ่งแวดล้อมให้ย่อยยับลงด้วย ซึ่งท�ำให้สังคมต้องฝ่าฟันวิกฤติ อันเป็นปัญหา
รอบด้าน
ส่วนการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมที่เน้นการจัดกระบวนการเรี ยนรู้
ของชนบท งานในกลุ่มนี้ได้ใช้กรณีศึกษาในพื้นที่เพื่อให้ทราบถึงปัจจัยและการจัด
กิจกรรมที่ด�ำเนินไป งานแต่ละชิ้นได้พยายามผนวกเอากิจกรรมเกี่ยวกับการอนุรักษ์
ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมควบคู่เข้าไปด้วยซึ่งท�ำให้เห็นภาพที่ชัดเจนว่าในทุกพื้นที่
ได้ด�ำเนินการเรื่องนี้อย่างไร ท�ำให้ผู้คนในพื้นที่ ต่างเห็ นความส�ำคัญและมุ่งมั่นหา
ทางเรียนรู้ร่วมกันเพื่อพัฒนาและแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น ซึ่งมีแนวโน้มว่าสภาพของ
การจัดการดังกล่าวเป็นลู่ทางที่ช่วยให้ทรัพยากรและสิ่งแวดล้ อมของชุมชนยังคง
อยู่ได้ต่อไป
ในส่ วนของงานบทความเป็นงานศึกษาที่ ผู้เขียนได้ ถ่ ายทอดจาก
ประสบการณ์ตรงด้วยการถ่ายทอดสิ่ งที่สั่งสมมายาวนาน และการลงไปสัมผัสความ
จริงในพื้นที่ แล้วเสนอโดยใช้การวิเคราะห์ สังเคราะห์ สรุป และตี ความให้เห็นว่า
อดีต ปัจจุบัน และอนาคตของการจัดการสิ่งแวดล้อมได้เปลี่ยนแปลงไปตามเงื่อนไข
ของบริบท และกระทบกับวิถีชีวิตอย่างไร พร้อมกับเสนอทางออกไว้ในบางประเด็น
ที่น่าจะใช้เป็นลู่ทางที่ท�ำให้สังคมอยู่รอดได้