56 สืบโยดสาวย่าน
ทักษิณ : วรรณกรรมคัดสรร จัดเป็นองค์ความรู้ 4 หน่วย คือ นิยามและขอบข่าย
อั ตลักษณ์และพลวัตวรรณกรรมทักษิณ ภูมิ ปัญญาในวรรณกรรมทักษิณ และคุณค่า
ของวรรณกรรมทักษิณ (สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์ และชวน เพชรแก้ว, 2547) ในส่ วนของ
นิยามและขอบข่ายกล่าวถึงความหมายของวรรณกรรมพื้นบ้านภาคใต้สิ่งส�ำแดงถึง
ความเป็ นวรรณกรรมพื้นบ้าน โดยการพินิจจากองค์ประกอบหลัก ได้ แก่ ฉันทลักษณ์
การบังคับสั มผัสและการยืดหยุ่น การใช้ ค�ำเฉพาะถิ่น การใช้ค�ำแบบเสรีนิยม รูป
แบบการไหว้ครูหรือประณามบท และการพินิจวรรณกรรมพื้นบ้านจากองค์ประกอบ
เสริม ได้แก่ ภาพสะท้อนทางกายภาพ ภาพสะท้อนวิถีคิดแบบชาวบ้าน และภาพ
สะท้อนบุคลิกภาพพื้นบ้านอันเป็นจารีตนิยมชุมชนหรือวัฒนธรรมพื้นบ้าน ในส่วน
ของอัตลักษณ์และพลวัตวรรณกรรมทักษิณ กล่าวถึงวัฒนธรรมการสร้างวรรณกรรม
ในภาคใต้ โดยพิจารณาวัตถุประสงค์ในการสร้างว่าเป็นไปเพื่อเป็นพุทธบูชา เป็น
วิทยาทาน และให้กุ ลบุตรธิดาได้สวดอ่านศึกษา ส�ำหรับผู้แต่ง กล่าวว่าเป็นผู้แต่ง
นิรนามโดยเฉพาะวรรณกรรมรุ่นเก่า แต่ครั้นถึงสมัยรัชกาลที่ 6 ซึ่งเป็นยุคที่การ
พิมพ์แพร่หลาย ผู้แต่งปรากฏชื่อชัดเจนขึ้น คือ กลุ่มชนชั้ นผู้น�ำหรือเจ้านาย กลุ่ม
พระสงฆ์ กลุ่มข้าราชการ และกลุ่มปัญญาชน ส�ำหรับรูปแบบของหนังสือแต่เดิมใช้
หนังสือบุด หรือสมุดข่อยบันทึก ส่วนการใช้ตัวอักษรในหนังสือบุดมีทั้งอักษรขอม
และอักษรไทย การจารด้วยอักษรขอมมีทั้งใช้ ภาษาบาลี และภาษาไทย อักษรไทย
มีทั้งรูปอักษรแบบอาลักษณ์ และอักษรไทยย่อ ค�ำประพันธ์ส่วนใหญ่แต่งด้วยร้อย
กรอง ได้แก่ กาพย์ยานี กาพย์ฉบัง และกาพย์สุรางคนางค์ ร้อยกรองอื่นๆ มีแต่
น้อย คือ กลอน โคลง ร่าย และฉันท์ มีกลอนพื้นบ้านอยู่บ้าง เช่น กลอนเพลงบอก
กลอนสี่ กลอนหก กลอนสามห้า ส่ วนเรื่องที่น�ำมาเขียนมีทั้งประวัติศาสตร์ กฎหมาย
ต�ำรายา ศาสนา นิทาน สุภาษิต ฯลฯ ที่แต่งด้วยร้อยแก้ว ได้แก่ ต�ำราดูลักษณะคน
ลั กษณะสัตว์ ต�ำราพิชัยสงคราม ต�ำราเรียน เป็ นต้น ด้านสารัตถะในวรรณกรรมพบ
ว่ามาจากหลายแหล่ง คื อ ความคิดและคตินิยม ที่เกิดขึ้นในท้องถิ่นเอง แนวความ
คิดและคตินิยมอันเป็นจารีตที่มาจากฮินดู แนวความคิดและคตินิยม ที่ผ่องถ่ายมา
จากคติทางพุ ทธศาสนา และแนวความคิดและคตินิยมที่ได้รับอิทธิพลจากราชธานี