งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 51
บ้านภาคใต้ที่เป็นลักษณะเฉพาะ เช่น วัฒนธรรมการปลูกเกลื้อนมาลา การไหว้
ลายลักษณ์ การใช้ดนตรีกาหลอแห่หน้าศพ พิธีกรรมซัดผ้าข้ามโลงศพ การแต่งกาย
และเหน็บกริช และพิธีขึ้นเบญจา เป็นต้น ส่วนที่เกี่ยวกับสุนทรียภาพในวรรณกรรม
ทักษิ ณ ส่วนนี้มีประดิษฐการภาษากวีที่เป็นลั กษณะเฉพาะ ทั้งการใช้พรรณนา
โวหาร อุปมาโวหาร ปฏิภาณโวหาร และสาธกโวหาร โดยเฉพาะพรรณนาโวหาร
มักจะพรรณนาอย่างละเอียดท�ำให้ผู้อ่านผู้ฟังนึกเห็นภาพ เช่น การพรรณนาให้เห็น
ความล�ำบากยากแค้นของ “ความยากใจ” ว่าเป็นนามธรรมที่หนักหนาสากรรจ์กว่า
“ยากทุนทรัพย์” (สุธิวงศ์ พงศ์ไพบูลย์, 2547) ซึ่งเป็นรูปธรรมในวรรณกรรมเรื่อง
สุทธิกรรม การพรรณนาดังกล่าว ท�ำให้สามารถหยั่งเห็นได้ด้วยสติปัญญา เป็นต้น
ส่วนในเรื่องอรรถรส และสุนทรียรสในวรรณกรรม วรรณกรรมทั กษิณสามารถสร้ าง
สิ่งดังกล่าวต้องตามองค์คุณในต�ำราอลังการศาสตร์ ผลงานที่น่าสนใจยิ่งเกี่ยวกับ
เรื่องดังกล่าวนี้ เช่น พระปรมัตถ์ค�ำกาพย์ หาเหตุค�ำกาพย์ และพระรถเมรีค�ำกลอน
พระรถเมรีค�ำกาพย์ ภาษิตลุงสอนหลาน พุทธประวัติค�ำกาพย์ และพระนิพพาน
โสต เป็นต้น
ในส่วนที่เกี่ยวกับศิลปะการเล่นค�ำ กลบท กลอักษร ผู้รจนาจ�ำนวนไม่น้อย
นิยมแสดงฝีมือในการเล่นค�ำ เล่นอักษร และกลบท ซึ่งเป็นอลั งการในโลกวรรณศิลป์
ที่งดงาม เช่ น ในเรื่องมหาราชค�ำฉันท์ พระเตมีย์ค�ำกาพย์ วรพิ นธ์ค�ำกาพย์
กลิ่นกรอบแก้ว เสือโคค�ำกาพย์ พระรถเมรี ค�ำกาพย์ และทุคตะ เป็นต้น สุนทรียภาพ
อีกสิ่งหนึ่งที่ปรากฏในวรรณกรรมทักษิ ณ คือ การใช้สัญลักษณ์ ซึ่งต้องอาศัย
การตีความจึงจะเข้าใจได้ ส่วนหนึ่งของการใช้ สัญลักษณ์มาจากการตกผลึกทาง
ภูมิปัญญาของปราชญ์ ชาวบ้านในท้องถิ่น ที่เกิดจากประสบการณ์และความรู้เฉพาะ
ตัวของนักปราชญ์เหล่านั้น สัญลักษณ์มักมีธรรมชาติและสภาพแวดล้อมของท้อง
ถิ่นเป็นฐานคิดและมีคติชาวบ้านเป็นเบ้าหลอม เช่น น�ำภาษาพื้นบ้านของกลุ่มคน
กับสัตว์ป่าที่มีพลังอ�ำนาจเหนือกว่ามาใช้เป็นสัญลักษณ์ของการสร้างฐานการใช้
อ�ำนาจ เป็นภาษิตพื้ นบ้านว่า “ช้างผอมดีหวาเสือพี” และ “เหยียบหลังช้าง
แล้วต้องไม่ย่างหลังหมา” เป็นต้น