งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 239
ของสวดมาลัยแต่ละคณะเกี่ยวกับ โอกาสที่แสดง ผู้สวด ล�ำดับการสวด บทบาท
ของการสวด ความเชื่อ และความคลี่คลายเปลี่ยนแปลง ก็มีสภาพที่ คล้ ายคลึง
กันกับลิ เกป่า คือ มีทั้งที่ยังคงสภาพเดิม และมีบางอย่างที่เปลี่ ยนแปลงไปเช่นกัน
ด้านแนวทางอนุรักษ์และพัฒนาทั้งลิเกป่าและสวดมาลัย มาจากการจัดการความ
รู้ สรุปว่า การละเล่นทั้งสองจะยังคงอยู่รอดและมีบทบาทอยู่ในสังคมต่อไป หากมี
องค์ประกอบส�ำคัญ คื อ ความเป็นศิลปิน การสร้างแรงกระตุ้น การมีส่วนร่วมของ
ผู้ชม การสนับสนุนจากหน่วยงานและองค์กรต่างๆ และมีกระบวนการถ่ายทอด
อย่างต่อเนื่อง และงานวิจัยเรื่อง จิตวิญญาณแห่งขุนเขา : ความเชื่อ พิธีกรรม
และภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนรายรอบอุทยาน
แห่งชาติน�้ำตกโยง กรณีศึกษา อ�ำเภอร่อนพิบูลย์ จังหวัดนครศรี ธรรมราช (รัชฎา
คชแสงสันต์ และคณะ, 2550) กล่าวถึง ชุมชนต้นน�้ ำอ�ำเภอร่อนพิ บูลย์มี วิถีชีวิ ต
ผูกพันและพึ่งพาธรรมชาติในการท�ำมาหากิน การประกอบอาชีพ และการใช้ชีวิต
ชุมชนมีความเชื่อและศรัทธาต่อสิ่งเหนือธรรมชาติ มีการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ
ผืนป่าต้นน�้ำที่ส�ำคัญ ได้แก่ การเลือกพื้นที่ท�ำกินและการตั้งบ้านเรือน การท�ำมา
หากิน การสร้างที่อยู่อาศัย การดูแลรักษาสุขภาพ การอนุรักษ์สัตว์ป่าและป่าไม้
การอนุรักษ์ ดิน และการใช้ทรัพยากรจากป่า ฯลฯ การสร้างความตระหนั กและ
จิตส�ำนึกในการฟื้นฟูและการอนุรักษ์ป่าต้นน�้ำให้กับกลุ่มเยาวชน พบว่า เยาวชน
ได้น�ำเสนอบทบาทในการดูแลผืนป่าต้นน�้ำของชุมชน โดยการท� ำเกษตรแบบผสม
ผสาน หรือสวนสมรม ร่วมอนุรักษ์ป่าต้นน�้ำในโรงเรี ยนและชุมชน ปลูกผักสวนครัว
ไว้กินเอง แยกประเภทขยะและใช้วัสดุจากธรรมชาติ และลดการใช้สารเคมี งาน
วิจัยกลุ่มนี้ มุ่งแสวงหาค�ำตอบจากชาวบ้านและชุ มชนในพื้นที่ศึกษา โดยใช้เครื่อง
มือ การจัดเวทีชาวบ้านเพื่อแสวงหาค�ำตอบ และใช้ค�ำตอบนั้นแนวทางในแก้ปั ญหา
และจัดการทรัพยากรที่มีอยู่ในชุมชน
4.6 การแก้ปัญหาทางสังคม