งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 237
บ้าน และการจัดการทรัพยากร ในชุมชนมีกลุ่มอนุรั กษ์ป่าต้นน�้ำต�ำบลเขาพระเป็น
เครือข่ายในการขับเคลื่อนและด�ำเนินกิจกรรมต่างๆ ได้แก่ การจัดตั้งศูนย์ การเรียน
รู้ภูมิปัญญาชุมชนต้นน�้ำ การจัดการทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การจัดตั้ง
กองทุนและสวัสดิการชุมชน การแปรรูปผลิตภัณฑ์ต่างๆ และการรักษาพื้นบ้าน การ
ปฏิบัติการถ่ายทอดองค์ความรู้เพื่อพัฒนาพื้นที่ป่าต้นน�้ำเขาพระ พบว่า จุดแข็งของ
การด�ำเนินงานขึ้นอยู่นักวิจัยที่มาจากตัวแทนของชาวบ้าน มีการสร้างกระบวนการ
ท�ำงานร่วมกันระหว่างภาคีต่างๆ ที่ เกี่ ยวข้อง ก่อให้เกิดศูนย์ถ่ายทอดภูมิปั ญญาของ
ชุมชนและความร่วมมือระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยว ได้แก่ โรงเรียน องค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่น กับองค์กรชาวบ้าน และชุมชน องค์ ความรู้ และกระบวนการถ่ายทอดที่
ได้ คือ การศึกษาสถานภาพ แนวคิดการพัฒนาชุมชนโดยใช้ภูมิปัญญาและแนวทาง
ในการพัฒนาองค์ความรู้ภูมิปัญญาชุมชนต้นน�้ำ แนวทาง/รูปแบบการน�ำองค์ความ
รู้ภูมิปัญญาของชุมชนไปใช้ในการพั ฒนาชุมชนและจัดท�ำเป็ นหลั กสูตรท้องถิ่น
พบว่า กระบวนการที่ถ่ายทอดที่ส�ำคัญ ได้แก่ การจัดการความรู้ และการถ่ายทอด
ประสบการณ์ชุดความรู้ โรงเรียนในพื้นที่ป่าต้นน�้ ำเขาพระได้มีส่วนร่วมและน�ำองค์
ความรู้ไปพัฒนาเป็นหลักสูตรท้องถิ่นใช้ในสถานศึกษา องค์การปกครองส่วนท้อง
ถิ่นและศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน ได้จัดท�ำเป็ นแผนพัฒนาชุมชนในระยะยาว การ
มีส่วนร่วมของชาวบ้านในการอนุรักษ์ ล� ำน�้ำท่ าทอง อ�ำเภอกาญจนดิษฐ์ จั งหวัด
สุราษฎร์ธานี (กรรณิการ์ นาคอยู่, 2549) งานวิจัยชิ้นนี้กล่าวถึง ล�ำน�้ำท่าทองเกิดที่
จากล�ำน�้ำเล็กๆ 3 สาย คือ คลองกรูด คลองบางด้วน และคลองบางลุ ไหลผ่านบ้าน
บ่อโฉลก บ้านท่าทองใหม่ และบ้านบางส�ำโรง ออกทะเลที่บ้านบางส�ำโรง อ� ำเภอ
กาญจนดิษฐ์ พื้ นที่ที่คลองไหลผ่านดังกล่าวแต่เดิมประชาชนที่อยู่อาศัยมีอาชีพท�ำ
นาและจับสัตว์น�้ำ ปัจจุบันการท�ำนาหมดไป พื้นที่นากลายเป็นบ้านจัดสรร นากุ้ง
และสวนปาล์มน�้ำมัน วิถีชีวิตของชาวบ้านจึงเปลี่ยนแปลงจากเดิม คือ จากมีความ
เอื้อเฟื้อเผื่ อแผ่ เอื้ ออาทรต่ อกัน เป็นลักษณะต่ างคนต่างอยู่ ประชาชนมีทั้งชาวไทย
พุทธและชาวไทยมุสลิม ส่วนใหญ่ประกอบอาชี พเกษตรกรรมและรับจ้าง ชี วิตความ
เป็นอยู่ของชาวบ้ านเดิมเป็นสังคมเกษตรกรรม ปัจจุบันได้ละทิ้ งไปสู่สภาพสังคม
อุตสาหกรรม ในส่วนสภาพปั ญหาและแนวทางแก้ปัญหาล�ำน�้ำท่าทองได้ จัดเวที