งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้ 245
ต้นด้วยข้อมูลสภาพการณ์หรือปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ข้อมูลเหล่า
นี้จะถูกน�ำมาศึกษาวิเคราะห์ด้วยวิธีการอุปมาน แล้วสรุปตีความผลการวิเคราะห์
ตั้งเป็นองค์ความรู้ เป็นกฎหรือทฤษฎี ส่วนการวิจัยเชิงปริมาณจะเริ่มต้นด้วยกฎ
หรือทฤษฎี ก่อน จากนั้นข้อมูลเชิงประจักษ์ จะถูกรวบรวม และน�ำมาศึกษาวิเคราะห์
ด้วยวิธีการอนุมาน และสรุปเป็นข้อค้นพบ (มนัส สุวรรณ, 2544) ส�ำหรับการวิจัย
เชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเป็นการแสวงหาความรู้ ความจริงที่ถูกต้อง เชื่อถือได้
และตรวจสอบได้ เป็นวิธีการที่ดึงชุมชนเข้ามามี ส่วนร่วมวิจัย เป็นการเรียนรู้จาก
ประสบการณ์ โดยอาศัยการมีส่วนร่วมอย่ างแข็งขันจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องกับ
กิจกรรมการวิจัยนับตั้งแต่การก�ำหนดปัญหา การด�ำเนินการ การวิเคราะห์ข้อมูล
ตลอดจนหาแนวทางในการแก้ปัญหา หรือส่งเสริมกิ จกรรม การวิจัยลักษณะนี้ก่อ
ให้เกิดประโยชน์วงกว้างแก่ชุมชนในแง่ของการพัฒนา ชาวบ้าน ประชาชนมีความ
ตื่นตัว สามารถคิดและวิเคราะห์เหตุการณ์ต่างๆ ได้อย่างถูกต้องแล้ว ชุมชนได้รับ
การแก้ไขปัญหา การจัดสรรทรัพยากรต่างๆ มีการกระจายอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม
รวมทั้งข้อมูลข่าวสารที่ส่งผลให้คุณภาพชีวิ ตของคนในชุมชนดี ขึ้น อีกทั้งส่งผลต่อตัว
ผู้ศึกษาเองได้เรียนรู้จากชุมชน ได้ประสบการณ์ในการท�ำงานร่วมกับชุมชน อันก่อให้
เกิดความเข้ าใจชุมชนได้ดีขึ้น และเกิดแนวคิดในการพั ฒนาตนเองอย่างแท้จริง แต่
เป็นที่น่าเสียดายที่งานวิจัยที่ใช้วิธีวิทยาลักษณะนี้มีพียงไม่กี่เรื่องเมื่อเทียบสัดส่วน
ของงานทั้งหมด ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการศึกษาการมีส่วนร่วมในระดับเบื้องต้นเท่านั้น
มิใช่การมีส่วนร่วมในระดับลึ ก เช่น การแสดงความคิดเห็น การเข้าร่วมกิจกรรม
การให้ข้อมูลข่าวสาร เป็นต้น แท้ที่จริ งแล้วระดับการมีส่วนร่วมมีถึง 5 ระดับ คือ
ระดับการให้ข้อมูลข่าวสาร ระดับการให้ค�ำปรึกษาหารือ ระดับการเข้าไปเกี่ยวข้อง
ระดับการร่วมมือ และระดับการมอบอ�ำนาจการตัดสินใจ
ด้านเนื้อหาและข้อค้นพบ จ�ำแนกได้ 6 กลุ่ม ได้แก่ การปรับตัวทาง
วัฒนธรรม การจัดการทางวัฒนธรรม หน้าที่และบทบาท การสร้างความเข้มแข็ง
ของชุมชน การจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม การแก้ปัญหาทางสังคม กลุ่มที่มี
จ�ำนวนมากที่สุด คือ การจัดการทรัพยากรและสิ่ งแวดล้อม กลุ่มที่ศึกษาน้อยที่สุด