งานวิจัยวัฒนธรรมภาคใต้
231
มามี
การท�
ำลายระบบนิ
เวศน์
อย่
างรุ
นแรง บุ
กรุ
กป่
าชายเลนเพื่
อท�
ำนากุ
้
ง ผลกระ
ทบของการสูญเสียป่าชายเลนท�ำให้สัตว์น�้ำลดลง โครงการปลูกป่าชายเลน และ
โครงการอนุ
รั
กษ์
หญ้
าทะเล เต่
าทะเล และปลาพะยูนจึ
งเกิ
ดขึ้
น ภายหลั
งการอนุ
รั
กษ์
เกิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพที่ดีขึ้น ชาวบ้านมีรายได้เพิ่มขึ้น มีกระบวนการ
ประชาธิ
ปไตยระดั
บชุ
มชนเกิ
ดความร่
วมมื
อในการเรี
ยนรู้
และเกิ
ดการตอบสนองเชิ
ง
นโยบาย
ประมงพื้
นบ้
าน : เลื
อดเนื้
อและวิ
ญญาณของชุ
มชนภาคใต้
(จรูญ หยูทอง,
2541) บทความนี้
กล่าวถึงอาชีพประมงพื้นบ้านที่ผู้เขียนบอกว่าก็เหมือนกับอาชีพ
อื่
นๆ ของชุ
มชนที่
เกิ
ดจากสภาพแวดล้
อมทางธรรมชาติ
และเงื่
อนไขอื่
นๆ เป็
นตั
ว
ก�
ำหนด เมื่
อเงื่
อนไขและปัจจั
ยต่างๆ เปลี่
ยนแปลงไปก็
ย่อมส่งผลต่อชาวประมงพื้
น
บ้
าน วิ
ธี
การท�
ำประมงตามแบบเดิ
มที่
อาศั
ยเครื่
องมื
อจั
บสั
ตว์
น�้
ำอย่
างง่
ายๆ เป็
น
เครื่
องมื
อที่
สอดคล้
องกั
บขนาดและชนิ
ดของสั
ตว์
น�้ำ ไม่
ท�
ำลายทรั
พยากรสั
ตว์
น�้ำ
เกิ
นความจ�ำเป็น สภาพต่างๆ จึ
งอยู่รอดอย่างมั่
นคงปลอดภั
ย แต่วั
นนี้
การประมง
พื้
นบ้
านภาคใต้
โดยรอบๆ ทะเลสาบสงขลา เป็
นตั
วอย่
างของการล่
มสลายที่
เด่
น
ชั
ด อั
นเนื่
องมาจากความอุ
ดมสมบูรณ์
น้
อยลง และการใช้
เครื่
องมื
อที่
ทั
นสมั
ย มี
ประสิทธิภาพสูง ได้ท�
ำลายระบบนิเวศและสัตว์
น�้
ำลงอย่
างรวดเร็ว เลือดเนื้อและ
วิ
ญญาณของชาวประมงภาคใต้จึ
งถูกท�
ำลายลงอย่างยากจะรื้
อฟื้น บทความกลุ่ม
ที่
ศึ
กษาการจั
ดการทรั
พยากร มี
จ�
ำนวน 5 เรื่
อง ได้แก่
ชุ
มชนไม้เรี
ยง : การจั
ดการ
แบบพึ่
งตนเอง
(ชวน เพชรแก้ว, 2547) บทความนี้
น�ำเสนอการเปลี่
ยนแปลงชุ
มชน
ดั้
งเดิ
มของต�
ำบลไม้เรี
ยง เดิ
มมี
ความเป็นอยู่ที่
เรี
ยบง่าย แต่เมื่
อชุ
มชนรั
บวั
ฒนธรรม
ใหม่
แบบชุ
มชนเมื
องเข้
ามา ก่
อให้
เกิ
ดปั
ญหาแก่
ชุ
มชนอย่
างต่
อเนื่
อง ความเป็
นชุ
มชน
ไม้เรี
ยงแต่เดิ
มเปลี่
ยนเป็นมี
ข้อจ�
ำกั
ด ซึ่
งแสดงถึ
งความยากจนของผู้คน และปัญหา
อื่
นๆ ก็
ทั
บทวี
ขึ้
น รูปแบบและกระบวนการพึ่
งตนเองของชุ
มชนไม้
เรี
ยงที่
ก่
อตั
วมายา
วนานก็
เกิ
ดขึ้
นโดยใช้
ภูมิ
ปั
ญญาทั้
งเก่
าและใหม่
ผนวกเข้
าด้
วยกั
นเป็
นเครื่
องมื
อใน
การแก้
ปั
ญหาและพั
ฒนาชุ
มชน ซึ่
งมี
การปรั
บเปลี่
ยนไปตามสถานการณ์
ตลอดเวลา
ประกอบกับการสร้างกระบวนการเรียนรู้ผ่านการปฏิบัติจริงท�ำให้ข้อมูลไหลเวียนสู่
สมาชิ
กของชุ
มชนในการด�
ำเนิ
นกิ
จกรรมต่างๆ เป็นผลให้ได้ข้อมูลที่
แท้จริ
งโครงการ
ต่
างๆ ก็
ด�
ำเนิ
นมาอย่
างต่
อเนื่
องเป็
นผลให้
ชุ
มชนไม้
เรี
ยงเป็
นชุ
มชนหนึ่
งที่
สามารถ