งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 95
ทั้งในส่ วนของกลุ่ มเลี้ยงสัตว์ตามทุ่ งหญ้า กลุ่มคนที่อยู่ชายฝั ่ง หรือหมู่เกาะ
กลุ่มที่อยู่บนพื้นที่สูง หรือตามแหล่งน�้ำธรรมชาติ โดยเป็ นการศึกษาที่เน้นเฉพาะ
กลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง และครอบคลุมทุกด้าน ได้แก่ ระบบการเมือง เศรษฐกิจ วัฒนธรรม
สังคม ศาสนา ฯลฯ การศึกษาในลั กษณะนี้ ท�ำให้เข้าใจว่ า การศึกษาชาติพันธุ์ สัมพันธ์
ก็คือการศึ กษากลุ่มชาติพันธุ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นการศึกษาเพื่ อท�ำความเข้าใจ
อัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ซึ่งหมายถึงลักษณะเฉพาะทางภาษาและวัฒนธรรมของ
แต่ละกลุ่ม
ในยุ คของการเคลื่ อนย้ายผู้คนและสิ่ งของและการติดต่ อสื่อสารที่
สะดวกรวดเร็วเนื่องจากการพัฒนาเทคโนโลยีการสื่อสาร อันเป็นยุคที่ แนวทาง
การศึกษาแบบหลังสมัยใหม่พัฒนาขยายตัว การศึกษาด้านชาติ พั นธุ์สัมพันธ์
เริ่มใช้แนวคิ ดหลังสมั ยใหม่ ในการศึกษามากขึ้น ชาติพั นธุ์ สัมพันธ์ ถูกศึกษา
ในลักษณะของ “วาทกรรม” ที่เป็นการสร้างความหมาย ผ่านสถาบันการศึกษาหรือ
สถาบันที่สร้างความรู้และความเป็นจริง ในท่ามกลางการช่วงชิงเพื่อการครอบง�ำ
และการต่อต้านในความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ ตามแนวคิดของฟูโกต์ (Foucault 1980)
“ความเป็นชาติ พันธุ์” ถือเป็นวาทกรรมอย่ างหนึ่งว่าด้วยความหมายและความรู้
ของประวัติความเป็นมา ลักษณะทางวั ฒนธรรม ความคิดความเชื่อ และแนวทาง
ปฏิบัติต่างๆ ของกลุ่มคน ซึ่งเป็นการสร้างตัวตนความเป็น “เรา” ที่ต่างจาก “เขา”
โดยพบว่า การเกิ ด “ความเป็นชาติ พันธุ์” เริ่ มจากนโยบายของรั ฐที่มีการ
จ�ำแนกแยกแยะประเภทของผู้คนเพื่ อประโยชน์ทางการเมืองและการปกครอง
ในขณะเดียวกันกลุ่มต่างๆ ก็พัฒนา “ความเป็นชาติพันธุ์” ของตนเองขึ้น เพื่อสร้าง
ภาพลักษณ์ ใหม่ สั ญลักษณ์ใหม่ เพื่อการรวมตัวให้มีพลั งในการต่อสู้กับรัฐหรือ
กลุ่มอื่น อันจะน� ำไปสู่การปรับเปลี่ยนความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจ ดังตัวอย่างของ
กลุ่มชาติพันธุ์บนพื้นที่สูงในประเทศไทยที่ มีข้อเรี ยกร้องและการเคลื่อนไหวในราว
สองทศวรรษที่ผ่านมาในสองเรื่องที่ส�ำคัญ ได้แก่ การเรียกชื่อ กลุ่มองค์กรชาติพันธุ์
รณรงค์ให้เรียกชื่อกลุ่มที่มีนัยที่เป็นคนป่าล้าหลังหรือเป็นชื่อที่ผู้อื่นเรียก ให้เป็นชื่อ
ที่คนในกลุ่มเรียกเองเช่นจาก “กะเหรี่ยง” หรือ “ยาง” เป็น “ปกาเกอะญอ” จาก