16 โสวัฒนธรรม
พลังความคิดและภูมิปัญญาได้มีผลงานวิจัยเป็น 3 ลักษณะ คือ การศึกษาพลัง
ความคิดและอุ ดมการณ์ การศึกษาภูมิปัญญาด้านทุนเศรษฐกิจ และการศึกษา
ภูมิปัญญาในฐานพลังชุมชน ทั้ง 3 ลักษณะนี้ ยังเกี่ยวข้องกับด้านวัฒนธรรมกับ
กลุ่มชาติพันธุ์ด้วย เนื่ องจากบริบทของภาคตะวันออกเฉียงเหนือสังคมเป็นลักษณะ
ความหลากหลายทางชาติพันธุ์ นอกจากนี้ผลงานวิจัยท�ำให้เห็นความเป็นพลวัตของ
วัฒนธรรม ปัจจัยที่เอื้อ และส่งผลต่อวัฒนธรรมตามกระแสทางสังคม และการเมือง
ที่เปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
ผู้เขียนได้กล่าวกระบวนการวิจัยว่าเป็นการศึกษาสังคมโดยนักสังคมศาสตร์
ตามกระบวนการการวิจัยสังคมอีสาน โดยมีแนวคิดและวิธีวิทยาในการศึกษาวิจัย
สามารถแบ่งได้เป็น 3 กลุ่มคือ 1) ระเบียบวีธีการศึกษากระแสหลัก ทั้งเชิงปริมาณ
และเชิงคุณภาพ 2) ระเบียบวิธีการศึกษาเพื่อการพัฒนาได้แก่ ระเบียบวิธีการวิจัย
เชิงปฏิ บัติการที่ส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วม การประเมินสภาวะชนบทแบบเร่งด่วน
และ 3) การวิจัยไทบ้าน ส่วนผลจากการสังเคราะห์งานวิจัยทางวัฒนธรรมในภาค
ตะวันออกเฉียงเหนือสะท้อนให้เห็ นว่า ผลงานวิจัยด้านพลังความคิดและภูมิปัญญา
ได้มีผลงานวิจัยวัฒนธรรมทางภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์กลุ่ม
ชาติพันธุ์ ด้านอุดมการณ์พลังความคิดความเชื่อ ผลงานวิจั ยหลายชิ้นได้ท�ำการ
ศึกษาองค์ความรู้ท้องถิ่น หรือภูมิปัญญาต่างๆ ที่ถ่ายทอดสืบต่อมาจนเป็นจารีต
ประเพณี วัฒนธรรม ซึ่งแสดงให้ เห็นการสืบทอด การตอกย�้ำ และการผลิตใหม่
ในเชิงวัฒนธรรมให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมอี สานตลอดเวลา
ที่ผ่านมา
ส�ำหรั บผลงานวิจัยด้านพลังความคิดและอุ ดมการณ์ ผู้เขียนได้กล่าวถึง
ความคิดและอุดมการณ์ที่เป็นปัญหาความขัดแย้งระหว่างรัฐกับประชาชนในเรื่อง
โครงการพัฒนาต่างๆ งานวิจัยจ�ำนวนหนึ่งสะท้อนปัญหาความขัดแย้งเขื่อนปากมูล
และราศีไศล ที่การพัฒนาของรัฐส่งผลกระทบให้เกิดความเปลี่ยนแปลงทางสังคม
วัฒนธรรมและเศรษฐกิจของประชาชนในพื้นที่เป้าหมายของโครงการดังกล่าว เช่น
การเปลี่ยนแปลงของระบบการผลิตจากสั งคมเกษตรไปสู่การอพยพ การเคลื่ อนย้าย