งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 217
ค�ำบอกเล่าของคนเฒ่าคนแก่ ก็พอใจในผลงานของตนเอง ถือว่าได้ท�ำประโยชน์ใน
การอนุรักษ์วัฒนธรรมพื้ นบ้านไว้ไม่ให้ “สูญหาย” หรือถูกกลืนเพราะได้บันทึกหรือ
ได้รวบรวมเก็บไว้แล้ว
การคิดและท�ำเช่นนี้ ย่อมไม่แปลกส�ำหรับคนที่มีกระบวนทรรศน์ใหม่ และ
มองวัฒนธรรมพื้นบ้านจากจุดยืนของตนเอง โดยเชื่อว่าการด�ำเนินงานของท้องถิ่น
มีส่วนช่วยพัฒนาประเทศ ท�ำให้คนได้เรียนรู้เรื่องราวในอดีตของชุมชน ก่อให้เกิด
ความภาคภูมิใจและท� ำให้คนมีรายได้เพิ่มขึ้นจากการขายของที่ระลึก ขายสิ นค้า
พื้นเมืองให้แก่นักท่องเที่ยว แต่มักมีค�ำถามตามมาเสมอว่า ชาวบ้านในหมู่บ้านซึ่ง
เป็น “เจ้าของ” วัฒนธรรมพื้นบ้านเหล่านั้นได้รับประโยชน์มากน้อยเพียงใด ชีวิต
พวกเขาดีขึ้นหรือไม่ ก็คงจะตอบได้ไม่ยาก เพราะภาพโดยรวมแล้วชาวบ้านได้รับ
ประโยชน์โดยตรงจากการด�ำเนินงานด้ านวัฒนธรรมพื้ นบ้านน้อยมาก ส่วนใหญ่
ชาวบ้านมัก “ถูกใช้” เป็นเครื่องมือ เพื่อประโยชน์ ของผู้ที่อ้างว่ าสนับสนุนวัฒนธรรม
พื้นบ้ าน ก็เช่นเดียวกับเรื่องอื่นๆ ซึ่งคนที่มีอ�ำนาจมากกว่าไม่ว่าทางเศรษฐกิจ สังคม
และการเมืองย่อมเอาเปรียบผู้ที่มีโอกาสน้อยกว่า ตักตวงเอาทรัพยากรของผู้ที่
เสียเปรียบไม่ว่ าจะเป็นทรัพยากรธรรมชาติ แรงงาน และวัฒนธรรมไปจากชุมชนจน
แทบไม่มีอะไรเหลือไว้ให้ภาคภูมิใจ
จุดมุ่งหมายของการด�ำเนินงานด้านวัฒนธรรมพื้ นบ้าน คือการเอื้อประโยชน์
แก่ชาวบ้านผู้เป็น “เจ้าของ” เป็นอันดับแรก ปัจจัยส�ำคัญที่สุดคือให้ชาวบ้ านมี
ส่วนร่วมอย่ างแท้จริงในกระบวนการทั้ งหมด การมีส่วนร่วมไม่ได้ หมายถึงการที่
ฝ่ายหนึ่งคิดวางแผน แล้วเกณฑ์ชาวบ้านให้ มาร่วมท�ำ เหมื อนการแห่งบั้งไฟ
แห่เทียนเข้าพรรษา ปราสาทผึ้ ง หรือฝ่ายหนึ่งเข้าไปในหมู่บ้านแล้วเก็บข้อมูล ถาม
ให้ชาวบ้านตอบ เหมือนการส�ำรวจวิ จัยทั่วไปท�ำกัน หรือการไปจ้างชาวบ้านทอผ้า
จักสาน ด้วยลายและแบบเพื่อตลาดภายนอก ให้ค่าแรงงานชาวบ้าน แต่การให้
โอกาสชาวบ้านได้มีส่วนในการก�ำหนด การตัดสินใจ การวางแผน และการด� ำเนิน
การเป็นการให้ชาวบ้ านมีส่วนร่วมในการเอาวั ฒนธรรมไปพัฒนาคุณภาพชี วิต
อย่างแท้จริงและถ้าส่งเสริมให้สภาต�ำบลค้นคิดเรื่องการส่งเสริมวัฒนธรรมเพื่อการ