12 ถกเถียงวัฒนธรรม
การศึกษาวัฒนธรรมในภาคกลางในช่วงก่อนทศวรรษ 2530 ได้เน้นการศึกษา
วัฒนธรรมของชุมชนชาวนาไทยเป็นหลัก โดยมีการศึกษาชุ มชนจีน และชุมชนมอญ
บ้าง งานวิจัยวัฒนธรรมชุมชนในภาคกลาง ส�ำคัญๆ ซึ่งเน้นการศึกษาภาคสนาม
ที่นักมานุษยวิทยาเรียกว่า “การสังเกตการณ์อย่างมีส่วนร่วม” เป็นงานที่เกิดจาก
โครงการวิจัยบางชันของมหาวิ ทยาลัยคอร์แนลล์ สหรัฐอเมริกา ซึ่ งเริ่มในปี พ.ศ.2490
ที่มีลอว์ริสตัน ชาร์ป (Lauriston Sharp) เป็นหัวหน้าโครงการ โดยมีเป้าหมายส�ำคัญ
ที่จะศึกษาผลกระทบของเทคโนโลยีสมัยใหม่ต่อชุมชนชนบทภาคกลาง ลักษณะงาน
วิจัยในโครงการนี้จึงมิติหลายๆ มิติประกอบกัน คือพิจารณาทั้งกระบวนการทาง
ประวัติศาสตร์ โครงสร้างสังคม และวิถีชีวิตชุมชน อย่างเช่น การเลี้ยงลูก ลั กษณะ
บุคลิกภาพร่วมของชาวนาไทย การเกษตรกรรมและสุขภาวะอนามัย โดยมีโจทย์
ส� ำคัญว่ากระบวนการพัฒนาการไปสู่ความทันสมัยทั้งในแง่เศรษฐกิจ (เช่นการตลาด
และขนส่ง) เทคโนโลยีการเกษตร เทคโนโลยีในการรักษาพยาบาล ได้ส่งผลกระทบ
ต่อโครงสร้างสังคม ค่านิยม และบุคลิกภาพ ของชาวนาในภาคกลางอย่างไรบ้าง
ซึ่งโจทย์เหล่านี้ได้พัฒนาการไปสู่ประเด็นความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับชุมชนชนบท
ในเชิงวัฒนธรรมในภาคกลาง
อย่างไรก็ตาม ในทศวรรษของ 2500 และ 2510 การศึ กษาวั ฒนธรรมชุมชน
ชนบทไทยในภาคกลางของนักมานุ ษยวิทยาอเมริกันเริ่ มลดน้อยลง แต่ได้ ขยายความ
สนใจไปที่ภาคเหนือและภาคอีสานเป็นหลัก แต่พื้นที่ภาคกลางยังเป็นความสนใจ
ของสถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่เน้นการศึกษาชุมชนชนบทใน
จั งหวัดอยุธยาเป็นหลัก และมีประเด็นหลักในเรื่องความสัมพันธ์ของการพั ฒนาที่มี
ต่ อสถาบันทางสังคมและวัฒนธรรมในชุมชน แต่ไม่ได้มีการประมวลและสังเคราะห์
งานให้เห็ นภาพรวมของงานที่ท�ำในช่วงสองทศวรรษนี้
ในปี พ.ศ.2532 โครงการศึ กษาประเทศไทยในปี 2010 (คริสต์ศักราช)2 ได้
เอื้ออ�ำนวยให้มีการประมวล และสังเคราะห์งานวิจัยต่างๆ ตั้งแต่หลั งสงครามโลก
ครั้งที่ 2 เป็นต้นมาใน เรื่อง “การเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรมและพัฒนาการ
2 โครงการ “Socio-cultural Change and Political Development in Thailand” ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากองค์การบริ หาร
วิเทศกิจแห่งประเทศแคนาดา และมูลนิธิสถาบันวิ จัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย