10 สืบโยดสาวย่าน
ที่ว่า การศึกษาให้สามารถเข้าถึงสาเหตุแห่งปัญหากันจริงๆ นั้นกระท� ำได้แค่ไหน
การที่สังคมหรื อชุมชนต้องมาคิดอ่ านร่ วมกันเพื่อแสวงหาทางออก หรือคลี่ คลาย
เงื่อนปมของปัญหาจะสามารถกระท�ำได้จริงหรือไม่อย่างไร แท้ที่จริงแล้ววั ฒนธรรม
อั นเป็นทุนทางสั งคมของท้องถิ่นหรือชุมชนหนึ่ง มีสิ่งต่างๆ มากมายที่ท�ำให้ชุมชน
หรือสังคมเป็นจุ ดสนใจที่จะอยู่อาศัย ที่จะประกอบกิจการงานต่างๆ หรือประกอบ
ธุรกิจ แต่สิ่ งดังกล่าวมิใช่สิ่งที่จะผลิ ตหรือสร้างขึ้นมาเพื่อสืบต่อด้วยระบบธุรกิจ
การค้าเท่านั้น ตัวตนของสิ่ งที่ว่านี้เป็นภูมิปัญญาที่เกิ ดจากกระบวนการเรียนรู้ อัน
เกี่ยวข้องอยู่กับพื้นที่ทางวัฒนธรรม และเป็นคุณค่าของสังคมของท้องถิ่นนั้นๆ ด้วย
ฉะนั้นการย้อนกลับไปใช้ทางเลือกด้วยการฟื้นฟูและการสร้ างพลั งท้องถิ่นให้เกิด
ขึ้นซึ่งไม่จ�ำเป็นต้องสานต่อจากของเดิมแต่เป็นการปรับตัวให้ทันกับยุคโลกาภิวัตน์
จึงเป็นการเคลื่อนไหวที่มิได้ด�ำเนินไปอย่างง่ายดายนัก บนพื้นฐานของวัฒนธรรม
ภาคใต้ วัฒนธรรมในแต่ละพื้นที่มีรากเหง้าที่แสดงถึงการสืบสานกันมายาวนาน
แสดงถึ งความหลากหลายที่เกิดจากคนและธรรมชาติ หรือสภาพแวดล้อมสัมพั นธ์
กันจนตกผลึกเป็นองค์รวมอยู่ในกลุ่มชนต่างๆ ลักษณะดังกล่าวเป็นทั้งจุดเด่นและ
จุดด้อย เป็นปัจเจกของแต่ละกลุ่มชน ปรากฏการณ์ทางวั ฒนธรรมดังกล่าวสืบเนื่อง
มาจากแต่ละกลุ่มชนที่คนรุ ่นเก่าคิดค้นสะสมไว้มีผลกั บคนรุ่ นหลังซึ่งเมื่อน� ำมาใช้
ปฏิบัติสัมพันธ์กั บผู้คนและสิ่งแวดล้อมใหม่ ก็จะเป็นพลวัตใหม่ที่ซับซ้อนยิ่ งขึ้น ครั้น
เมื่อปฏิสัมพั นธ์กับคนต่างชุมชนก็สลับซั บซ้อนเป็นทวีคูณ เพราะบนฐานของจุดต่าง
หรือความเป็นปัจเจกนั้น บางครั้งยากที่จะหาแนวทางที่จะน�ำมาผสมผสานกันได้
ในพื้นที่ภาคใต้พื้นฐานที่กลุ่มชนมีส่วนร่วมมากที่สุด คือ การนับถือพุทธศาสนา แม้
การยอมรับนับถือจะมีความแตกต่างกันไปบ้าง แต่สภาพที่ว่านี้ เป็นพฤติกรรมร่วม
ที่ส�ำคัญ เพราะหลักพุทธศาสนาหรือปูชนียสถานส�ำคัญในพุทธศาสนาทั้งหลายของ
แต่ละชุมชนยังเป็นที่ศรัทธา เคารพสักการะ เป็นศูนย์กลางที่มีความหมายในชีวิต
พุทธศาสนาจึงอ�ำนวยให้เกิดโลกที่กว้างไกลของผู้คนในภาคใต้อันเป็นลักษณะสากล
ที่มิใช่อยู่อย่ างโดดเดี่ยว ซึ่งมีความส�ำคัญต่อผู้เคารพนับถือยิ่งกว่าความส�ำคัญของ
ความสั มพันธ์ระดับรัฐ เมื่อพุทธศาสนามีอิทธิพลต่อการจัดระบบความสัมพันธ์เช่นนี้
จึ งเป็นเงื่อนไขส�ำคัญอันหนึ่งที่ใช้สร้างความร่วมมือในการพัฒนาหรือเพื่ อแก้ปัญหา