บทที่ 1 บทนำ�
ชวน เพชรแก้ว
ความเข้าใจค�ำว่า “วัฒนธรรม” แต่เดิ มมุ่งเน้นสิ่งที่เป็นศิลปวั ฒนธรรม เป็น
มรดกภูมิปัญญา เป็ นสิ่งที่ ดีงามของชาติบ้านเมืองและแผ่นดินที่จะต้ องอนุ รักษ์
เป็นส�ำคัญ นัยของวัฒนธรรมเน้นเพื่อแสดงถึงลักษณะความรักชาติหรือชาตินิยม
วัฒนธรรมจึงเป็นไปเพื่อการบูรณาการถึงการเป็นรัฐ เป็นประเทศชาติที่ ต้องเป็ น
สิ่งเหมือนกัน หรือมีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน โดยขาดการค�ำนึงว่าในรัฐหรือ
ประเทศชาติหลากหลายด้วยผู้คนหลายกลุ่ม หลายชาติพันธุ์ หลายภาษา หลาย
ศาสนา หลายประเพณี ฯลฯ เมื่อเป็นเช่นนี้วัฒนธรรมจึงท�ำให้เกิดปัญหาข้อขัดแย้ง
และเป็นอุปสรรคต่อการด�ำเนินชี วิตร่วมกัน แต่วัฒนธรรมในความหมายปัจจุบันไม่
ได้จ�ำกัดอยู่เช่ นที่ว่านี้ การมองวัฒนธรรมในปัจจุบันเป็นไปในลักษณะองค์รวมที่เป็น
ภาพเคลื่อนไหว (Dynamic) คือ วัฒนธรรมเป็นวิถีชีวิตร่วมของกลุ่มชนในสิ่งแวดล้อม
หนึ่ง เนื่องจากสิ่งแวดล้อมแตกต่างกันในแต่ละแห่ง วัฒนธรรมแต่ละแห่ งจึงมีความ
หลากหลาย มีลักษณะเฉพาะตัวที่โดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ แม้ว่าวัฒนธรรมอันเป็ นวิถี
ชีวิตร่วมของกลุ ่มชนเป็นภาพเคลื่อนไหวที่ มีความส�ำคัญยิ่ง แต่การพัฒนาสั งคมหรือ
ชุมชนกลับไปมุ่งที่การแก้ไขปัญหาความยากจนเพียงเพื่อสกั ดกั้นปั ญหาอุปสรรคต่อ
การพัฒนาการเติ บโตทางด้านธุ รกิจอุตสาหกรรมมากกว่าอย่างอื่น ภาวะของสังคม
ที่มีปัญหารุมล้อมเช่นนี้ จึงมีค�ำถามว่าในเมื่อวัฒนธรรมเป็นทุนที่ส�ำคัญของสังคม
ท�ำไมจึงไม่ ใช้วั ฒนธรรมเป็นเครื่องมื อเพื่อแก้ปัญหา แต่ประเด็นปั ญหายังอยู่ตรง