งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 175
สังเกตประกอบการสัมภาษณ์ จะท�ำให้เห็นพฤติกรรมที่เป็นจริงมากขึ้น นอกจากนี้
ในปัจจุบันการเอาชุมชนเป็นหน่วยวิเคราะห์ที่ตายตัวอาจจะไม่เหมาะสมกับความ
ลื่นไหลของผู้คน และการแสวงหาแบบแผนและเอกภาพของชุ มชนมากไปก็อาจจะ
ท�ำให้เกิด “ภาพลวงตา” ได้ น่าจะพิจารณาความหลากหลายในชุมชนด้วย
แม้ ว่าเริ่ มมี งานศึกษาการปรับตั วทางวัฒนธรรมบ้างแล้ วแต่ ยังไม่มาก
เพียงพอ เรื่องนี้เป็นเรื่องส�ำคัญเพราะชุมชนชาติพันธุ์ส่วนใหญ่เหล่านี้เผชิญหน้า
กับกระแสโลกาภิวัฒน์ ทั้งในฐานะที่เป็นสั งคมชาวนาและเป็น “กลุ่มชาติพันธุ์”
ซึ่งแตกต่างจากสังคมใหญ่ ท�ำให้มีประเด็นน่าสนใจว่า แล้วกลุ่มชาติพันธุ์เหล่านี้
จะมีความแตกต่างมากน้อยเพียงใด ในเรื่องกลไกทางวัฒนธรรมที่ จะปรั บตัว
กับการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น
จึงเป็นที่น่าสังเกตว่า ประเด็นจิตส�ำนึกและอั ตลักษณ์ชาติพันธุ์ในบริบทของ
รัฐไทยดูจะยังไม่เป็นที่สนใจของนักวิจัยนัก ซึ่งอาจจะเป็นเพราะว่าไม่มีปรากฎการณ์
โดดเด่นในภาคกลาง อย่างไรก็ตามก็ควรมีการศึกษาความเป็นชาติพันธุ์ของกลุ่ม
ต่างๆ ซึ่งเป็นพื้นฐานที่ส�ำคัญในการเข้าใจกลุ่มชาติพันธุ์เพิ่มเติมไปจากการศึกษา
แต่ชุมชนชาติพันธุ์ด้วย นอกจากนี้ความหลากหลายในเรื่ องจิตส�ำนึกและอัตลักษณ์
ชาติพันธุ์ควรได้รับการพิจารณาอย่างถ่องแท้ต่อไป