ทำเนียบ คณะนักแสดงพื้นบ้าน

ทําเนียบคณะนักแสดงพื้นบาน

Directory of folk ensemble

๒๐๐

อยางไรก็ตามการกลาวถึงเรื่องเพศในเพลงพื้นบานนั้น สวนใหญผูรองนิยมใชศิลปะการใชภาษาอันแยบคาย ไดแก

การเปรียบเทียบ สัญลักษณ และความหลายนัย หรือที่เรียกกันวา “คําสองแงสองงาม” ซึ่งมีปรากฏอยูมากในเพลงพื้นบาน

โดยเฉพาะเพลงปฏิพากย ตัวอยางเชน เพลงตับปน

พูดถึงปนดวยกันปนกูมันชอบกล

เวลายาวจับมันยนมันไมอยากขยาย

ถึงเวลามันหดไมตองกดมันก็เขา

ถึงเวลามันยาวไมตองยิงมันก็ใหญ

(สมบูรณ สุพรรณยศ, สัมภาษณ)

๓. เพลงพื้นบานมีแบบแผนของเนื้อหา การดําเนินเรื่องและการรองการเลนที่คลายคลึงกัน

เพลงพื้นบานแตละชนิด

มักจะมีรูปแบบเนื้อหา การดําเนินเรื่องและการรองการเลนที่คลายคลึงกัน ตัวอยางเชน เพลงกลอมเด็กของไทยในแตละภาค

จะมีเนื้อหาคลายกันคือ การกลาวถึงความรักความเอื้ออาทรของแม ความมุงหมายใหลูกเพลิดเพลินและนอนหลับ

การกลาวถึงธรรมชาติใกลตัว เปนตน การรองจะรองซํ้า ๆ ชา ๆ เนิบ ๆ เอื้อนเสียง ทอดเสียง คลายกัน เชน “อื่อๆ... จาจา...”

ของภาคเหนือ หรือ “เอเอ...” หรือ “โอละเห....เอย....”ของภาคกลาง เปนตน

๔. เพลงพื้นบานมีเนื้อรองไมตายตัว

ขณะเลนหรือแสดงเพลงพื้นบานผูรองสามารถดัดแปลง เนื้อรองไดตาม

ความพอใจ อาจจะขยายใหยาวออกไปหรือตัดทอนใหสั้นเขา เพื่อใหพอเหมาะพอดีกับจังหวะ เวลา โอกาส สถานที่ ผูฟง

จุดประสงคและความสามารถของผูรอง จึงพบเสมอวาเพลงพื้นบานเพลงเดียวกันแตมีเนื้อความแตกตางกัน ทําใหมีหลาย

สํานวน

๕. เพลงพื้นบานมีลักษณะเฉพาะของทองถิ่นปรากฏใหเห็น

เนื้อหาของเพลงพื้นบานจะสะทอนภาพสังคมและ

วัฒนธรรมซึ่งเปนลักษณะเฉพาะของกลุมชนในทองถิ่นนั้น ๆ อยางชัดเจนในเกือบทุกดาน เชน สภาพภูมิประเทศ ภูมิอากาศ

เหตุการณ ประวัติศาสตรหรือตํานาน เศรษฐกิจ การปกครอง ประเพณี คานิยม ภาษา อาชีพ เปนตน

ประเภทของเพลงพื้นบาน

เพลงพื้นบานแบงตามจุดประสงคของเพลงได ๘ ประเภท ดังนี้

๑. เพลงกลอมเด็ก

เพลงกลอมเด็ก คือเพลงที่ใชรองขับกลอมเพื่อใหเด็กเกิดความเพลิดเพลินและนอนหลับ ลักษณะ

ของเพลงกลอมเด็กมักมีทวงทํานองคอนขางชา ลีลาเนิบนาบชวนใหเคลิบเคลิ้ม ในขณะรองใชแตเสียงของผูรองอยางเดียวไมใช

เครื่องประกอบจังหวะอื่นเลย เนื้อรองมักมีขนาดสั้น ใชคําคลองจองงาย ๆ แสดงถึงความรักความอาทรของแมที่มีตอลูก

ความนารักนาเอ็นดูของลูก ธรรมชาติของสัตวที่คุนเคย ความรักของหนุมสาว การลอเลียนเสียดสีสังคม รวมทั้งเรื่องราว

ในนิทานนิยายทองถิ่น เชน เพลงนกเขา

นกเขา ( เอย…) ขันตั้งแตเชาจนเย็น

ขันไปเถิดใหดัง แมจะฟงเสียงเลน

เสียงเย็นเย็น

นะพอนกเขาเอย

๒. เพลงปลอบเด็ก

เพลงปลอบเด็กหรือเพลงหยอกเด็กเปนเพลงที่รองเพื่อปลอบโยนเมื่อเด็กรองไหหรือไมยอมนอน

บางบทเปนการหยอกใหเด็กเกิดความสนุก ขบขัน อารมณแจมใส บางบทเปนบทขูเพื่อใหเด็กเกิดความกลัว จะไดหลับตาและ

นอนหลับ เพลงปลอบเด็กเปนบทรองสั้น ๆ ใชถอยคํางาย ๆ คลองจองกัน มีเนื้อหาเกี่ยวกับชีวิตความเปนอยู เชน เพลงโยกเยก

โยกเยกเอยนํ้าทวมเมฆ

กระตายลอยคอ

หมาหางงอ

กอดคอโยกเยก..