Page 188 - 089 รุกข มรดกของแผ่นดิน

184

ต้นมะค่า

ชื่อสามัญ Black rosewood, Pod mahogany
ชื่อวิทยาศาสตร์ Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib
ชื่อวงศ์ FABACEAE
ชื่อเรียกอื่น มะค่ำใหญ่ (ภำคกลำง), มะค่ำหลวง, มะค่ำหัวด�ำ (ภำคเหนือ), เขง เบง (เขมร-สุรินทร์)
บิง (ชอง-จันทบุรี), ปิ้น (ชำวบน-นครรำชสีมำ), มะค่ำโมง (ภำคกลำง)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

มะค่ำ เป็นไม้ขนำดใหญ่ มีเรือนยอดเป็นพุ่มกว้ำง แตกกิ่งต�่ำตั้งแต่ระดับล่ำงของล�ำต้น เปลือกล�ำต้นมีสีน�้ำตำลอ่อนอมชมพู กิ่งอ่อนมีขนปกคลุม ใบมะค่ำโมงเป็น
ใบประกอบ ออกเรียงสลับกันบนกิ่งแขนง ใบย่อยแต่ละใบมีรูปไข่ ฐำนใบและปลำยใบมน แผ่นใบเรียบ และมีสีเขียวเข้ม ดอกมะค่ำโมงออกดอกเป็นช่อบริเวณปลำยกิ่ง มีขนคลุมบำง ๆ
ดอกมีใบประดับเป็นรูปขอบขนำนแกมรูปไข่ แผ่นกลีบดอกมีสีแดงเรื่อ ๆ โดยดอกจะออกประมำณเดือนกุมภำพันธ์ - มีนำคม ผลมะค่ำโมง เรียกว่ำ ฝัก มีลักษณะแบนขนำดใหญ่
ฝักอ่อนมีสีเขียว เมื่อแก่จะมีสีน�้ำตำล เมล็ดมีลักษณะกลม เปลือกเมล็ดมีสีด�ำ และมีเยื่อหนำสีเหลืองประแดง ซึ่งมีลักษณะคล้ำยรูปฟันคน หุ้มบริเวณฐำนเมล็ด จึงเรียก “ฟันฤๅษี”
สรรพคุณของต้นมะค่ำโมง เปลือกล�ำต้นใช้เป็นยำถ่ำยพยำธิ รักษำริดสีดวง แก้ท้องเสีย รักษำโรคบิด ส่วนเปลือกล�ำต้นใช้ต้มน�้ำอำบหรือใช้บดทำเพื่อรักษำโรคผิวหนังและทำรักษำแผล
เปลือกฝัก และเมล็ดมะค่ำโมง น�ำมำต้มน�้ำดื่ม เนื้อเมล็ดดิบหรือแก่น�ำมำหั่นเป็นฝอย แล้วต้มน�้ำดื่ม ส�ำหรับช่วยบรรเทำอำเจียน เมล็ดแก่น�ำมำผ่ำให้เห็นเนื้อเมล็ด ก่อนใช้กดทับ
แผลที่ถูกแมลงกัดต่อย เพื่อบรรเทำอำกำรปวด และลดพิษ

Ton Makha

Common name Black rosewood, Pod mahogany
Scientific name Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib
Family name FABACEAE
Other names Makha Yai (Central Thailand), Makha Luang,
Makha Huadam (Northern Thailand), Keng, Beng (Khmer-Surin),
Bing (Chong-Chantaburi), Pin (Chao Bon-Nakhon Ratchasima),
Makha Mong (Central Thailand)

Botanical characteristics
Makha is a large tree and has a broad top. The branches grow at a lower bottom of the trunk. The bark is light brown with pinkish color.
The young branch is covered with hair. The tree has compound leaves arranged in alternate pattern on the lateral branches. The leaflet is ovate.
The leaf base and the leaf tip are obtuse. The leaf blade is smooth and dark green in color. The flowers grow in inflorescences at the ends of the
branches and are covered with thin hair. The flowers have oblong and oval bracts. The petal blade has reddish color. The flowers bloom around
February - March. The fruit, called pod, is large and flat. The young pod is green and turns brown when mature. The seed is round. The seed husk is
black and has a thick, reddish-yellow pulp like a human tooth covering the base of the seed. So, it is called Fan Rue Si (a hermit’s tooth). The bark
is used as an anthelmintic and can relieve hemorrhoids, diarrhea, and dysentery. Boiled or pounded bark can treat skin diseases and wounds. The
husk and the seed can be boiled with drinking water. Sliced raw or mature seed boiled with drinking water can relieve vomiting. Sliced mature seed
can relieve pains and reduce toxicity caused by insect bites.

184