การศึกษาตามอัธยาศัย คือโครงการตามพระราชด�ำริสาขาต่างๆ จ�ำนวนมาก จัดท�ำ
สารานุกรมไทยส�ำหรับเยาวชน และพระราชทานทุนการศึกษาอย่างกว้างขวาง เช่น
ทุนอานันทมหิดล ทุนมูลนิธิภูมิพล เป็นต้น
ด้านศิลปวัฒนธรรม มีพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถในการ
สร้างสรรค์ศิลปะทุกสาขา ทรงสนพระราชหฤทัยในศิลปวัฒนธรรมของชาติทุกแขนง
ทรงเป็นแบบอย่างในการอนุรักษ์มรดกของชาติ ทรงส่งเสริมให้คนในชาติตระหนัก
ถึงคุณค่าของศิลปวัฒนธรรมประจ�ำชาติ มีพระราชด�ำริฟื้นฟูการถวายผ้าพระกฐิน
โดยขบวนพยุหยาตราทางชลมารค เมื่อพุทธศักราช ๒๕๐๒ และพุทธศักราช ๒๕๐๓
ทรงฟื้นฟูพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ นอกจากนี้ยังมีพระราชด�ำริ
บูรณปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สร้างพระที่นั่งบรมราชสถิตยมโหฬาร
ในพระบรมมหาราชวัง แทนองค์เดิมที่ช�ำรุด โปรดให้เขียนจิตรกรรมฝาผนังพระพุทธ
รัตนสถาน ในพระราชฐานชั้นใน ทรงอุปถัมภ์การแสดงโขนละครและศิลปะการแสดง
อันเป็นจารีตแบบแผนของชาติ
30