Page 112 - Thai Culture

Basic HTML Version

110 
|
วั
ฒนธรรม วิ
ถี
ชี
วิ
ตและภู
มิ
ปั
ญญา
พื้
นฐานการทอของผ้
าทอมื
อเริ่
มต้
นจากการขั
ดลายกั
นระหว่
างด้
ายเส้
นยื
นที่
ขึ
งจน
ตึ
งบนกี่
หรื
อหู
กทอผ้
ากั
บด้
ายเส้
นพุ
งที่
พั
นร้
อยอยู
กั
บเครื่
องพุ
งหรื
อกระสวยส�
ำหรั
บใช้
พุ
ด้
ายเข้
าไปขั
ดกั
บด้
ายเส้
นยื
นทุ
กเส้
น และพุ
งกลั
บไปกลั
บมาจนเกิ
ดเป็
นเนื้
อผ้
าตามลวดลาย
และขนาดที่
ต้
องการ แม้
จะเป็
นหลั
กการอั
นเรี
ยบง่
ายแต่
กลั
บสามารถสร้
างสรรค์
ลวดลายได้
เป็
นร้
อยเป็
นพั
นรู
ปแบบ โดยอาศั
ยวิ
ธี
การหรื
อเทคนิ
คที่
แตกต่
างกั
น จนเกิ
ดเป็
นอั
ตลั
กษณ์
บ่
งชี้
ถึ
งที่
มาของผ้
าแต่
ละกลุ่
มชนได้
ด้
วย
ศิ
ลปะการทอผ้
าในแผ่
นดิ
นไทยสามารถจ�
ำแนกลั
กษณะเด่
นได้
ตามกลุ
มชาติ
พั
นธุ
ของ
ช่
างทอ ผ้
าทอทางเหนื
อโดดเด่
นด้
วยผ้
าซิ่
นตี
นจกที่
ทอจากผ้
าฝ้
าย ใช้
วิ
ธี
จกให้
เกิ
ดลวดลาย
บนหน้
าผ้
าเป็
นระยะ เช่
น ผ้
าตี
นจกของกลุ
มไทยวนในภาคอี
สานผ้
าไหมและผ้
าฝ้
ายมี
บทบาทในชุ
มชนพอกั
น แต่
ลั
กษณะเด่
นของผ้
าคื
อ การมั
ดหมี่
ที่
น�
ำการมั
ดลายและย้
อม
สี
เส้
นพุ
งเพื่
อให้
เกิ
ดลวดลายงดงาม เช่
น ผ้
าโฮล ผ้
าไหมมั
ดหมี่
ของกลุ
มชาติ
พั
นธุ
ไทย
เชื้
อสายเขมรในจั
งหวั
ดสุ
ริ
นทร์
  ในขณะที่
ภาคใต้
เน้
นความสวยงามของการยกดอก หรื
การผู
กลวดลายเก็
บดอกโดยใช้
การยกตะกอเพื่
อบั
งคั
บเส้
นด้
ายยื
นให้
ขึ้
นลงเป็
นจั
งหวะ เช่
ผ้
ายกเมื
องนครของจั
งหวั
ดนครศรี
ธรรมราช ผ้
าพุ
มเรี
ยงของจั
งหวั
ดสุ
ราษฎร์
ธานี
ส่
วนผ้
าทอ
ของภาคกลางแตกต่
างด้
วยลวดลายและวิ
ธี
การทอ เช่
นผ้
าจกไทยวน จั
งหวั
ดราชบุ
รี
และ
ผ้
ายกมุ
กไทยวน จั
งหวั
ดสระบุ
รี
สี
สั
นบนผ้
าที่
ได้
จากการย้
อมด้
วยพื
ชพรรณธรรมชาติ
แสดงให้
เห็
นถึ
งภู
มิ
ปั
ญญาดั้
งเดิ
ที่
อิ
งความรู
ในแง่
วิ
ทยาศาสตร์
ด้
วยการน�
ำดอกใบ เปลื
อกไม้
เมล็
ด และรากของพื
ชพื้
นบ้
าน
มาต้
มเคี่
ยวให้
เกิ
ดเป็
นสี
เข้
มเพื่
อน�
ำไปย้
อมผ้
า เช่
น ย้
อมรากยอเป็
นสี
แดง ย้
อมครามเป็
สี
น�้
ำเงิ
น ย้
อมมะเกลื
อเป็
นสี
ด�
ำ ย้
อมขมิ้
นชั
น หรื
อแก่
นขนุ
นเป็
นสี
เหลื
อง ย้
อมเปลื
อกมะกรู
เป็
นสี
เขี
ยว ย้
อมลู
กหว้
าเป็
นสี
ม่
วง ย้
อมเปลื
อกไม้
โกงกางเป็
นสี
น�้
ำตาล เป็
นต้
น ในบางชุ
มชน
สี
สั
นยั
งเป็
นเครื่
องแสดงสถานะของผู
หญิ
ง เช่
น แม่
หญิ
งสาวโสดชาวไทยพวนจะนุ
งซิ
นตี
นแดง
ส่
วนแม่
หญิ
งที่
แต่
งงานแล้
วจะนุ
งซิ่
นตี
นด�
ำหรื
อซิ่
นตี
นจกพื้
นด�
ำ ในขณะเดี
ยวกั
นสี
สั
นยั
บอกถึ
งอั
ตลั
กษณ์
ของผ้
าในแต่
ละชุ
มชนเช่
นกั
น เช่
น ผ้
าซิ่
นตี
นจกแม่
แจ่
มมี
ลวดลายโบราณ
เก้
าลาย มี
สี
ออกเหลื
องแดง ส่
วนผ้
าซิ่
นตี
นจกจากจั
งหวั
ดอุ
ตรดิ
ตถ์
มี
สี
ออกเขี
ยวเหลื
อง
ลวดลายที่
สร้
างสรรค์
อยู
บนผ้
าแต่
ละผื
นยั
งสื่
อถึ
งคติ
ความเชื่
อ และวั
ฒนธรรมพื้
นถิ่
บางครั้
งมี
การเชื่
อมโยงกั
บลวดลายที่
ปรากฏอยู
ในศิ
ลปะอื่
นๆ เช่
น จิ
ตรกรรมฝาผนั
และสถาปั
ตยกรรม หรื
อมี
การกล่
าวถึ
งไว้
ในต�
ำนานพื้
นบ้
านและในวรรณคดี
รายละเอี
ยดเหล่
านี้
สะท้
อนให้
เห็
นว่
าการทอผ้
าทอมื
อแต่
ละผื
นใช่
เพี
ยงแฝงไว้
ซึ
งรากฐานของวิ
ถี
ชี
วิ
ต วั
ฒนธรรม
และความรู
ที่
ตกทอดกั
นมารุ
นแล้
วรุ
นเล่
าแต่
ละเส้
นด้
ายยั
งเปรี
ยบเหมื
อนการบั
นทึ
กเรื่
องราว
ที่
แฝงไว้
ซึ่
งภู
มิ
ปั
ญญาอั
นเป็
นเรื
องที่
ควรค่
าแก่
การศึ
กษาและอนุ
รั
กษ์
ไว้
ในแผ่
นดิ
นไทย 
• การทอผ้
าคื
อ การน�
ำเส้
นด้
ายมาขั
ดกั
นให้
เป็
นลวดลายคล้
ายการจั
กสาน
แต่
ใช้
เส้
นด้
ายแทนเส้
นตอก โดยขึ
งเส้
นด้
ายชุ
ดหนึ่
งเป็
นเส้
นหลั
ก เรี
ยกว่
า เส้
นยื
แล้
วใช้
เส้
นด้
ายอี
กชุ
ดที่
เรี
ยกว่
า เส้
นพุ่
ง สอดตามแนวขวางของเส้
นยื
นขั
ดสลั
บกั
ไปอย่
างต่
อเนื่
องจนเกิ
ดลวดลายต่
างๆ ขึ้