Page 93 - dcp7

82
รำ�มะนา ลำ�ตัด กรับ
เครื่องดนตรีที่ใช้ประกอบการแสดงลำ �ตัด ประกอบด้วย รำ�มะนาลำ�ตั ด เป็นเครื่องดนตรีชิ้นสำ�คั ญที่ขาดไม่ได้
เพราะเป็นเครื่ องให้จังหวะสำ�คัญในการร้ องรับขึ้นลง การร้องของพ่อเพลงแม่เพลง และการร้องต่ อลงคำ�ของคอหนึ่ง
คอสอง คอสาม แล้วแต่บทบาทของแต่ละตอนในการแสดง แต่เดิมใช้ตั้งแต่ ๖ - ๑๒ ใบ ปัจจุบันใช้ ๔ - ๖ ใบ แล้วแต่
การรับงานใหญ่ หรืองานเล็ก และกรับ เป็นเครื่ องดนตรีที่ให้จังหวะตก กระชั บเสียงดังฟังชัดเจน สำ�หรับกรับที่ใช้ใน
การแสดงลำ�ตั ดนั้น ทำ�จากไม้เนื้อแข็ง ใช้ ๒ - ๔ คู่ ก็ได้ตามความเหมาะสมของการแสดง
แต่ เดิมการแสดงลำ�ตัดพ่อเพลง แม่เพลง และลูกคู่ นิยมออกมานั่ งอยู่กั บกลุ่มตี รำ�มะนา โดยนั่งคนละซีก
พ่อเพลงนั่งด้านขวาของคนตี รำ�มะนา แม่เพลงนั่งด้านซ้ายของคนตีรำ�มะนา ลูกคู่ชายอยู่ ข้างพ่อเพลง ลูกคู่หญิงก็อยู่
ข้างแม่เพลง โดยมีการแบ่งลำ�ดับความเก่งของพ่อเพลงและแม่เพลงว่า คอหนึ่ ง คอสอง คอสาม แสดงว่าคอหนึ่ งจะเก่ ง
ที่สุด คอสองและคอสามเก่งรองลงมา และการร้องแต่ละครั้ ง พ่อเพลงและแม่เพลงต้องลุกขึ้นยืนเรียกว่า “ยื นหนึ่ง”
คือ การลุ กขึ้นยืนครั้งแรก ยื นสองคือการลุกขึ้ นยืนครั้งที่สอง แต่ในปัจจุบันพ่อเพลงแม่เพลงและลูกคู่นิยมออกมา
ยืนอยู่หน้าเวที เลย พวกตีรำ�มะนานั่งอยู่กลางเวทีเยื้องไปข้างหลังเรียกว่า “พวกพื้น” คื อนั่งอยู่กับพื้นไม่ลุกขึ้นมายืน
เริ่มเข้าสู่การแสดง พวกพื้นตีรำ�มะนาโหมโรงให้ได้ยินกันทั่วไปก่อนเพื่อให้เกิดความพร้อมเพรียง จังหวะกระชับ
และเรียกคนดูก่อนเวลาแสดงประมาณ ๑๕ - ๒๐ นาที พอได้เวลาพ่อเพลงจะออกมาร้อง “บทไหว้ครูชาย” แม่เพลงร้อง
“บทไหว้ครูหญิ ง” เป็นการให้ความเคารพพ่อแม่ครู บาอาจารย์ที่ได้ อบรมสั่งสอนมา รวมถึงสิ่งศักดิ์ สิทธิ์ทั้งหลายให้
มาคุ้มครอง
เมื่อจบการไหว้ครู ฝ่ายชายร้องเกริ่นหน้ากลองหรือเรียกว่า “บันตน” ลงจบบทรำ�มะนาตีรับโดยขานรับพร้อมๆ
กันว่า “เป๊กพ่อ” ก่อนแล้วจึงร้องรับบทเกริ่นหน้ากลองพร้ อมกันให้ เข้ากั บจังหวะรำ�มะนาซึ่งตีเร็วกว่า การร้องบันตน
ของพ่อเพลง พอรับบันตนจบพ่อเพลงก็จะร้องบทยาวเข้าเรื่ องเรียกว่า “ลำ�” เช่น ลำ�เรื่องเกี้ ยว จบบทแล้วลูกคู่ รับ
“เป๊กพ่อ” แล้ วรำ�มะนาตี รับพร้อมกับร้ องบทเกริ่นหน้ากลองหรื อบันตนจนจบ ฝ่ายหญิงก็จะลุกขึ้ นยืนร้องว่าแก้
โดยจะขึ้นบันตนใหม่เพื่อเปลี่ ยนการลงคำ�สุดท้ายให้เป็นเสียงอื่นที่แตกต่างจากเดิ มก็ได้ หรือจะว่าบทยาวไปเลยก็ได้
โดยใช้บันตนเดิมของพ่อเพลง แต่ โดยทั่วไปนิ ยมขึ้นบันตนใหม่เพราะทำ�ให้ เห็นภูมิปัญญาเรื่ องภาษาของฝ่ายหญิง
และการได้ร้องบันตนจะได้ ออกท่ารำ�ได้สวยงาม ตอนลงรำ �มะนารับลูกคู่รับ
หลังจากนั้นก็ร้องลำ�ต่างๆ ตามที่จัดการได้ว่ าจะร้องเล่นอย่างไรจนจบ ก็มี การร้องลำ�ลาให้ พรผู้ที่หามาแสดง
จบขั้นตอนการแสดงเพียงเท่านี้
การแต่งกาย นิยมแต่ งกายสีฉูดฉาดสดใสให้คนดูเห็นได้ชัดเจน โดยฝ่ายชายนุ่งโจงกระเบนใส่เสื้อแขนสั้นคอกลม
มีกระดุม ๓ เม็ด สีพื้นหรื อลายดอกสวยงามก็ได้ มีผ้าคาดเอวสวยงาม ฝ่ายหญิงนิยมนุ่งโจงกระเบน เสื้อสีพื้นแขนสั้นกุด
หรือแขนยาวก็ได้ นิยมใส่ รัดรูปจะมีลูกไม้ ระบายหรือไม่ มีก็ได้ มีผ้ าคาดเอวสวยงาม
ลำ�ตัด ได้รับการขึ้ นทะเบียนเป็นมรดกภูมิ ปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๖