Page 55 - dcp7

44
บานอ
เรียบเรียงโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์สนิท บุญฤทธิ์
บานอเป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องหนังขนาดใหญ่เป็นกลองขึ้นหนังหน้าเดียวปรากฏในพื้นที่จังหวัดชายแดน
ภาคใต้นิยมนำ�มาใช้ตีแข่งขันประชันเสียงมีกติ กาและกรรมการตัดสิ นสร้างความสามัคคีในท้องถิ่น
บานอ เป็นชื่อการเล่นชนิดหนึ่งที่มี กลองบานอ เป็นหลักมักเล่นกันเพื่อความสนุกสนาน บอกสัญญาณ หรือ
แข่งขันเสียงกันบานอ เป็นคำ�สำ�เนียงภาษามลายูถิ่นของจังหวัดนราธิวาสยะลาและปัตตานี ตลอดไปจนถึงรัฐกลันตัน
ในประเทศมาเลเซีย ไม่ปรากฏชั ดเจนว่าบานอเกิดขึ้น ณ ที่ใด บางกระแสก็ว่ าเกิดขึ้นที่รัฐกลันตันก่อน แล้วเผยแพร่
เข้ามาสู่ประเทศไทยที่อำ�เภอสุ ไหงโก-ลก อำ�เภอสุ ไหงปาดี และอำ�เภอแว้ง ก่ อนที่จะแพร่ไปที่อื่น
การเล่นบานอสันนิ ษฐานถึงที่มาเป็น ๒ กระแส
กระแสหนึ่งกล่าวว่ามี โต๊ะรือบาชาวมลายูคนหนึ่ งชื่ อ นอร์ เป็นผู้ต้นคิดแต่ ก็ไม่ได้ระบุชัดว่าโต๊ะรือบาผู้นี้เป็นคน
ถิ่นใดหรือประเทศใดซึ่งก็น่าที่จะเป็นไปได้ทั้งนี้เพราะคำ�ว่าโต๊ะรือบา นั้นเป็นบุคคลที่ชาวบ้านยอมรับในฐานะผู้ทรงคุณ
ความรู้ที่เป็นที่นับถือของคนในสังคมมุสลิมเสมือนสัปตบุรุษหรือปราชญ์ชาวบ้ าน เช่นเดี ยวกับที่ให้ความเคารพนั บถือ
โต๊ะอิหม่ามคำ�ว่า โต๊ะรือบานี้ คนมุสลิ มกระบี่เรียกว่า โต๊ะระไม จึงมีความเป็ นไปได้ที่การเล่นชนิดนี้เรียกชื่ อตามผู้ที่
เป็นคนต้นคิดดังกล่าว
อีกกระแสหนึ่งว่า บานอ เป็นคำ�สำ�เนียงภาษามลายูถิ่น สำ�เนียงภาษามลายูกลางว่า บานา คำ�ว่า บานา เป็ น
คำ�เดียวกับคำ�ว่ า ระมะนา ในภาษามลายูกลาง หรื อ รำ�มะนา ที่ไทยยืมมาจากภาษามลายู กลางซึ่งเดิมรำ�มะนาเป็น
เครื่องดนตรีชนิดหนึ่งในวัฒนธรรมของคนทะเลทรายเชื้อสายอาหรับที่ใช้ ในพิธี รำ�ลึกถึงพระเป็นเจ้ า เรียกว่ า เรอบานา
หมายถึงพระผู้อภิบาลของเราแล้วจากคำ�ว่า เรอบานา ก็กลายมาเป็น บานอ ในภาษามลายูถิ่นอีกทอดหนึ่ง ทั้งนี้ หาก
สังเกตรูปลักษณะของเครื่ องดนตรีชนิดนี้แล้วก็จะเห็นได้ชัดทีเดียว
ประวัติความเป็นมา
ยังไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนว่า บานอ เกิดขึ้นที่ใดและเมื่อใดแต่บานอเป็นเครื่องดนตรีที่มีการเล่น ที่ปรากฏใน
วัฒนธรรมของคนเชื้อสายมลายูทั้งที่รัฐกลันตันประเทศมาเลเซียและจังหวัดชายแดนใต้ของไทย คื อจังหวัดนราธิวาส
ที่อำ�เภอสุไหงโก-ลก อำ�เภอสุไหงปาดี และอำ�เภอแว้ง โดยเฉพาะที่อำ�เภอแว้งยังปรากฏการเล่นชนิดนี้ อยู่มากทั้งในงาน
รื่นเริง งานเฉลิมฉลอง งานมงคลอย่ างงานแต่งงาน งานพิ ธีเข้าสุนัต ฯลฯ รวมทั้งเล่นเพื่อต้อนรับ แขกบ้านแขกเมื องด้วย