Page 36 - dcp7

25
เค่ง
เรียบเรียงโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประสิทธิ์ เลียวสิริพงศ์
เค่ง เป็นคำ�ที่ชาวม้ง ใช้เรียกเครื่องดนตรี ตระกูลเครื่องลมไม้ประเภทลิ้นอิสระประจำ�เผ่าของตน คำ�นี้ บางที
ได้ยินออกเสียงเป็น เก้ง และบางที มีผู้เขียนเป็น เฆ่ง ด้วย
เค่ง เป็นเครื่ องเป่าตระกูลเดียวกันกับแคน ซึ่งนอกจากพบในภาคอีสานประเทศไทยแล้ว ยังพบในจีน ญี่ปุ่น
และชาวไทยภูเขาเผ่ าอื่นๆ ด้วย แต่มีรูปร่างลักษณะแตกต่างกัน แคนทุกลักษณะประกอบด้ วยหลอดเสียงซึ่งส่วนมาก
ทำ�จากไม้ในตระกูลไผ่ ทุกหลอดมีลิ้นโลหะผสม (มีทองเหลืองเป็นส่วนผสมสำ�คัญ) ผนึกติดอยู่ค่อนไปทางปลายด้านหนึ่ง
ส่วนประกอบส่วนต่ อไป คือ เต้าสำ�หรับสอดหลอดเสี ยงให้ลิ้นเข้าไปอยู่ในเต้า ส่วนนี้บางเผ่าใช้ผลนํ้าเต้าแห้งทำ�เต้า
และบางเผ่าใช้ไม้ จริงทำ�เต้า เค่ งของชาวม้งทำ�ด้วยไม้ จริง มีท่อเป่าเป็นงวงซึ่ งเป็นไม้ เนื้อเดียวกันกั บเต้ายาวเรี ยว
ตรงไป รวมความยาวทั้งสิ้นประมาณสองฟุตหรือกว่านั้น
เค่ง มีหลอดเสียงหกหลอด หลอดแรกมีขนาดใหญ่ ความยาวประมาณฟุตเศษๆ มี เสียงทุ้มตํ่า ซึ่งทำ�หน้าที่เล่น
เสียงยืน คลอเสียงจากหลอดเสียงอื่นๆ อีกห้าหลอดซึ่งเล่นทำ�นองเพลง หลอดเสียงทั้งหกสอดผ่านเต้ าไปด้านหลัง
ประมาณ ๕ นิ้ว ที่ เหลือยื่นไปข้างหน้ า ความยาวมีตั้งแต่ ประมาณสองฟุตขึ้นไปจนถึ งเกือบสามฟุต เสียงตํ่าสุดกั บ
เสียงสูงสุดของเค่งเป็นเสียงเดี ยวกัน แต่ ห่างกันเป็นคู่แปด เสียงอื่นๆ อีกสี่ เสียงเป็นเสียงที่เรียงกันอยู่ภายในคู่แปด
ทำ�ให้ระบบเสียงของเค่ งเป็นระบบห้ าเสียง อันเป็นระบบของดนตรีพื้นเมืองที่แพร่หลายทั่วไปในเอเชียอาคเนย์
บทบาทที่สำ�คั ญที่สุดของเค่งในสังคมชาวม้ง คือ การเป่าเพลงที่ใช้เฉพาะในงานศพ ซึ่งมีเพลงสวดสลับกับการ
เป่าเค่งและตี กลองตรัวไปตลอดคืนทุกคืนตลอดงานศพซึ่งมีระยะเวลานานตั้งแต่ ๕ คืนขึ้นไป นอกจากนี้ ตอนกลางวัน
ก็มีการเป่ าเค่งและตีกลองตรั วเป็นระยะๆ ด้วย งานศพบางงานมี ระยะเวลาถึงสองสัปดาห์ ดังนั้นชุมชนชาวม้งจึงต้อง
มีเค่งและมีนักดนตรีประจำ�หมู่บ้านเสมอ แต่ในงานศพจริงๆ นักดนตรีจากหมู่บ้านอื่นๆ หลายคนจะมาช่วยนักดนตรี
ในหมู่บ้านที่มี งานศพ เพราะภาระหน้าที่ดังกล่าวใช้เวลายาวนานมากจนนักดนตรีคนเดียวหรื อสองคนไม่สามารถยืน
ระยะได้
เพลงที่ใช้ในงานศพของชาวม้ งทุกเพลงเป็นเพลงต้ องห้ามไม่ สามารถนำ�ไปเป่าในกาลเทศะอื่นๆได้ แม้แต่
เพลงที่ใช้ตอนกลางวันกับตอนกลางคืนก็ใช้สลับกันไม่ได้ เพลงสำ�หรับเป่าเค่งในงานศพที่สำ�คัญมีหลายเพลง แต่ละเพลงมี
บทบาทหน้าที่เฉพาะ เช่ น เพลงที่ใช้เป่าเพื่อบอกให้ผู้ตายทราบว่าตนนั้นได้ตายแล้วนั้น ยังสามารถแบ่งได้ตามอายุ
และแบ่งตามลักษณะของการตายที่แตกต่างกันไปอีกด้วย (หลือ เตชะเลิศพนา, สั มภาษณ์ ๒๑ เมษายน ๒๕๕๗)
นอกจากนี้ มี เพลงที่เป่ าเพื่อจุดหมายปลายทางที่ภพภูมิ ของคนตาย เพลงที่บรรยายถึงการมีชี วิตและการแตกดับ
ซึ่งเป็นธรรมดาของทุกภูมิ ทุกภพ เพลงที่แนะนำ�ให้วิญญาณผู้ ตายรู้จักบรรพบุรุษ และเพลงที่แนะนำ�วิ ธีเดิ นทางไปพบ
บรรพบุรุษยังภพใหม่ของตน เป็นต้น