Page 102 - dcp7

91
วงสะล้อ ซอ ปิ น
เรียบเรียงโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ประสิทธิ์ เลียวสิริพงศ์
วงสะล้อ ซอ ปิน เป็นชื่อเรียกวงดนตรีพื้นบ้านของจังหวัดน่าน ประกอบ
ด้วยเครื่องดนตรี คือ สะล้อ และปิน (ซึง) ส่วนซอนั้นเป็นวิธีการขั บร้องลักษณะ
หนึ่งของวัฒนธรรมล้ านนา ซึ่งมีเอกลักษณ์เฉพาะ
สะล้อ เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสี ทำ�ให้เกิดเสียงด้ วยการสี มี สาย
๒ สาย คันชักของสะล้อเป็นคั นชักอิสระใช้สี ด้านนอกเหมื อนซอสามสายของ
วัฒนธรรมดนตรีไทยภาคกลาง สะล้อของน่านมี ๒ ลักษณะ คือ สะล้อกลมและ
สะล้อก๊อบ สะล้อกลมเป็ นเครื่องดนตรีดั้ งเดิมเหมือนสะล้อสองสายของเชียงใหม่
แต่มี ลักษณะเฉพาะที่เป็นภูมิ ปัญญาของชาวน่าน พิ จารณาได้จากการจัดตำ�แหน่งลูกบิด การตั ดหน้ากะลามะพร้าว
การขึงสายสะล้อ เป็นต้น ส่วนสะล้อก๊ อบ เป็นสะล้อที่มี นมหรือหย่อง คันหนึ่งมี จำ�นวน ๙ นมบ้าง ๑๑ นมบ้ าง การที่
สะล้อมีนมหรือหย่องนี้ ช่วยให้การเล่นเครื่องดนตรีชนิดนี้คล่ องตัวมาก โดยเฉพาะเด็กๆ ที่ต้องการฝึกเล่นเครื่ องดนตรี
ชนิดนี้
ปิน หรือซึ ง เป็นเครื่ องดนตรีประเภทดีดของล้านนาที่เป็ นที่รู้จักโดยทั่วไป เป็นเครื่ องดีดสายคู่ โดยแบ่งออก
เป็นสายคู่บนและสายคู่ล่าง รวมทั้งสิ้นสี่สาย มี ๓ ขนาด คือ ขนาดเล็ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ่ ซึ่งให้เสี ยงทุ้ม
เหมาะกับการบรรเลงประกอบการขับซอ
การซอ ชาวน่านมีศิลปะการขั บซอที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ซอเมืองน่านได้รั บการกล่าวขานว่ามี ความไพเราะ
ดังมีคำ �กล่าวว่า คนน่ านพูดเร็วซอช้า เชียงใหม่ พูดช้าซอเร็ว การขับซอของน่ านมีทำ�นองที่เป็นแบบฉบับควรค่าต่อ
การรักษา เรียนรู้ และสืบทอดต่อไปอย่างยิ่ง เช่น ทำ�นองดาดเมืองน่าน หรือทำ�นองล่องน่าน ซึ่งมีความเก่าแก่สืบทอด
กันมาตั้งแต่สมั ยเมืองน่านยังตั้งอยู่ที่เมืองปัว นอกจากนี้ก็ยังมีบทเพลงเก่าแก่ ดั้งเดิมสื บทอดต่อกันมาอี กจำ�นวนมาก
แม้ว่าบางเพลงอาจมีชื่อเรียกตรงกับเพลงของท้องถิ่นอื่นๆ ในดินแดนล้านนาก็ ตาม แต่เพลงของน่านก็มีทำ�นองเฉพาะ
ของตนเอง เช่น เพลงกล่อมนางนอน แม่หม้ายก้อม แม่ หม้ายเครือ ตีนตุ๊ม ตีนแหบ เพลงลับแลงหรือเพลงลับแล
เพลงปั่นฝ้าย ซึ่งเป็นทำ�นองที่ให้อรรถรสที่ไพเราะอย่างมาก
วงสะล้อ ซอ ปิน จึงเป็นวงดนตรี ที่มี คุณค่าโดยตรงทั้งต่อชาวน่ าน ชาวล้านนา และชาวไทยทั้งประเทศ ดนตรี
ของชาวน่านจึงมีความโดดเด่นเฉพาะตัวที่ควรแก่ความภาคภูมิ ใจ เพราะกว่าจะถึงยุคสมัยนี้ บรรพบุรุ ษของชาวน่าน
ได้สร้างสรรค์ ปรุงแต่ง พัฒนา และสืบทอดติ ดต่อกั นมา ชาวน่านได้นำ�ดนตรี เข้าไปสอดแทรกในประเพณีหลายอย่าง
จนเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมประเพณีที่ได้รั บการยอมรับและถือปฏิบัติต่อเนื่ องกันมาจนถึงปัจจุบัน
ตัวอย่างของศิลปินที่มี ความสามารถโดดเด่นเป็นที่ประจักษ์ ของวงสะล้อ ซอ ปิ น เช่น พ่อไชยลังกา เครือเสน
พ่อหนานเมืองดี เทพสิทธิ์ พ่อคำ�ผาย นุ ปิง ศิลปินแห่งชาติ ฯลฯ
วงสะล้อ ซอ ปิ น ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๒