Page 103 - dcp7

92
สวดสรภั ญญ์
เรียบเรียงโดย รองศาสตราจารย์ ปิยพันธ์ แสนทวีสุข
สรภัญญ์ เป็ นการสวดในทำ�นองสังโยค คือ การสวด เป็นจังหวะหยุ ดตามรูปประโยคฉันทลักษณ์บทสวดจะมี
ลักษณะเป็นฉันท์หรือกาพย์ก็ได้ แต่ที่นิยมกันมากคือ กาพย์ยานี สำ�หรับเนื้อหาเกี่ยวข้องกับศาสนา บาปบุ ญคุณโทษ
นิทานชาดก นอกจากนั้น ก็ยังมีการแต่งกลอนเน้นไปทางศิ ลปวัฒนธรรมเช่น กลอนถามข่าว โอภาปราศรัย ชักชวน
ให้ไปเยี่ยม การลา หรือเป็นวรรณกรรมท้ องถิ่นของอีสาน เช่ น เรื่องก่องข้าวน้ อยฆ่าแม่ เป็นต้น บทสวดสรภัญญ์
มักไม่ เน้นในเรื่องความรัก เพราะการสวดสรภัญญ์เกี่ยวข้ องกับศาสนา และผู้ฝึกสอนเป็นพระภิกษุ จึงไม่ให้มี เนื้อหา
เกี่ยวกับความรัก เพราะไม่เหมาะกั บพระสงฆ์
บทร้องสรภัญญ์เนื้อหาของเพลงสรภัญญ์กล่าวถึงเรื่องราวของพุทธศาสนา ยกย่ องสรรเสริญบุคคลผู้มี พระคุณ
ให้ความรู้เกี่ ยวกับนิทาน ตำ�นานพื้ นบ้านและเหตุ การณ์ปัจจุบัน มุ่งอบรมสั่งสอนให้คนทำ�ความดีมีจริยธรรม พรรณนา
ธรรมชาติ นิทานพื้นบ้านช่วยให้เกิดอารมณ์ผ่อนคลาย มีเรื่องราวสนุกสนานก่อให้เกิดความสามัคคี บทเพลงสรภัญญ์
จึงเป็นเพลงขับจริยธรรมอย่ างแท้จริง
ในด้านศิลปะการแสดง สวดสรภัญญ์ จัดเป็นการขับร้องเพลงพื้นบ้านประเภทหนึ่งที่ผสมผสานกัน ระหว่างการ
ขับร้องหรือสวด และบางครั้งยังมีการรำ�ประกอบด้วย บทสวดสรภัญญ์มีลักษณะสะท้อนให้เห็นวิถีชีวิ ตความเป็นอยู่ที่
สัมพันธ์กั บศาสนา ขนบธรรมเนียม ประเพณี วรรณกรรมและค่านิยม เป็นความบันเทิงอีกลักษณะหนึ่งที่ให้ทั้งความรู้
ความสนุกสนาน และแนวทางปฏิบัติอั นดีงาม
ในอดีตการขับร้องสรภัญญ์มีบทบาทสำ�คั ญต่อชุ มชนชาวอีสานเป็นอย่างมาก จึงมี การส่งเสริ มและสนับสนุน
การขับร้องและสวดสรภั ญญ์ด้ วยการจัดประกวดการขับร้อง เป็ นกิจกรรมแทรกในงานต่ างๆ อันส่งผลให้มีผู้คิดและ
แต่งบทสรภั ญญ์กันมากขึ้ น ผู้ที่แต่ งส่วนใหญ่ คือ พระสงฆ์ หรื อฆราวาสที่เคยบวชเรียน หรือมีประสบการณ์ในการ
ขับสรภัญญ์และรักในศิลปะการประพันธ์ ความแตกต่างของการสวดสรภัญญ์ของภาคอีสานและภาคอื่นๆ คือ ถ้อยคำ �
สำ�เนียงภาษาเน้ นและมีความโดดเด่นทางด้านสำ�เนียงภาษาถิ่นอีสาน โดยนํ้าเสียงของการขับร้องมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
ส่วนเนื้อหาในบทสวดหลายบทเป็นเนื้อหาที่นำ�มาจากวรรณกรรมท้องถิ่นของชาวอีสาน ในปั จจุบันการสวดสรภัญญ์
นิยมนำ�ไปใช้ในงานบุญประเพณีต่าง ๆ ตามฮีตสิบสองคลองสิ บสี่
สรภัญญ์จำ�แนกได้ ๑๐ บท คือ บทบูชาพระรัตนตรั ย บทนมัสการไหว้ครูและเคารพบิดามารดา บทคำ�สอนทาง
พุทธศาสนา สรรเสริญพระศาสนาและวันสำ�คัญต่ างๆ ทางพุทธศาสนา บทที่เป็นคำ�สอนทางโลก บทสุ ภาษิตคำ �พังเพย
อุปมาอุ ปไมย บทที่อยู่ในความสนใจของชาวบ้าน บทที่เป็นเหตุการณ์ปัจจุบัน บทพรรณนาธรรมชาติ บทวรรณกรรม
พื้นบ้าน และบทที่มี เนื้อหาเบ็ดเตล็ด