Page 78 - dcp6

Basic HTML Version

67
ตำ
�นานผาแดงนางไอ่
เรี
ยบเรี
ยงโดย รองศาสตราจารย์
ปฐม หงษ์
สุ
วรรณ
ตำ
�นาน
ผาแดงนางไอ่
เป็
นตำ
�นานประจำ
�ถิ่
นในวั
ฒนธรรมพื้
นบ้
านของไทยภาคตะวั
นออกเฉี
ยงเหนื
อมาแต่
ครั้
งอดี
ต มี
ทั้
งสำ
�นวนมุ
ขปาฐะและสำ
�นวนลายลั
กษณ์
ซึ
งพบอยู่
ในหนั
งสื
อผู
กใบลาน มี
บั
นทึ
กเป็
นทั้
งตั
วอั
กษรไทยน้
อยและ
ตั
วธรรมอี
สานตามวั
ดต่
างๆ ทั่
วภู
มิ
ภาคอี
สาน รวมทั้
งในประเทศลาว ผู้
คนส่
วนใหญ่
เรี
ยกวรรณกรรมเรื่
องนี้
ว่
ตำ
�นาน
ท้
าวผาแดงนางไอ่
บ้
างก็
เรี
ยกว่
ผาแดงนางไอ่
คำ
ตำ
�นาน
ผาแดงนางไอ่
เป็
นเรื่
องราวชี
วิ
ตของธิ
ดาพระยาขอมคื
“นางไอ่
คำ
�”
ผู้
มี
ความงดงามยิ่
ง จนเป็
นที่
หมายปอง
ของบรรดาเจ้
าเมื
องต่
างๆ เป็
นเหตุ
ให้
ต้
องประลองฝี
มื
อด้
วยการจุ
ดบั้
งไฟแข่
งขั
นความสามารถกั
น ท้
าวภั
งคี
ซึ่
งเป็
นลู
กชาย
ของพญานาคผู้
ดู
แลรั
กษาลำ
�แม่
นํ้
าโขง ก็
มี
ความหลงใหลรั
กใคร่
ต่
อนางไอ่
คำ
�ด้
วย จึ
งได้
แปลงกายเป็
นกระรอกด่
อน
(กระรอกเผื
อก) ปี
นป่
ายขึ้
นไปแอบชมความงามของนางไอ่
คำ
� จนเป็
นเหตุ
ให้
ถู
กยิ
งด้
วยธนู
ถึ
งแก่
ความตาย ชาวเมื
อง
ได้
นำ
�เอาเนื้
อกระรอกภั
งคี
มาแบ่
งปั
นกั
นกิ
น จนเป็
นเหตุ
ให้
พระยานาคผู้
เป็
นบิ
ดาท้
าวภั
งคี
โกรธมาก จึ
งบั
นดาลให้
เกิ
ดเมื
องล่
มกลายเป็
นหนองหล่
มหรื
อที่
รู้
จั
กกั
นดี
คื
“หนองหานหลวง”
ที่
จั
งหวั
ดสกลนคร และ
“หนองหานน้
อย”
ที่
จั
งหวั
ดอุ
ดรธานี
เนื้
อหาของผาแดงนางไอ่
เป็
นเรื่
องเล่
าที่
ใช้
ในการอธิ
บายสภาพภู
มิ
ศาสตร์
ภู
มิ
นามในชุ
มชนหมู่
บ้
านของ
ชาวอี
สานอี
กหลายแห่
ง อาทิ
เช่
น เมื
องเชี
ยงเหี
ยน (มหาสารคาม) เมื
องสี
แก้
ว (ร้
อยเอ็
ด) เมื
องฟ้
าแดด (กาฬสิ
นธุ์
)
เมื
องหงส์
(อำ
�เภอจตุ
รพั
กตรพิ
มาน) เป็
นต้
ตำ
�นาน
ผาแดงนางไอ่
จึ
งมี
คุ
ณค่
าในแง่
ที่
เป็
นตำ
�นานประจำ
�ถิ่
น ภาคตะวั
นออกเฉี
ยงเหนื
อที่
สั
มพั
นธ์
กั
บภู
มิ
ศาสตร์
ภู
มิ
นาม และสถานที่
สำ
�คั
ญในท้
องถิ่
น ดั
งจะเห็
นได้
จากมี
เนื้
อหาที่
กล่
าวถึ
งเหตุ
การณ์
การกิ
นเนื้
อพญานาคที่
แปลงกาย
มาเป็
นกระรอกเผื
อก ซึ่
งเป็
นสาเหตุ
ให้
พญานาคหลวงแห่
งลำ
�แม่
นํ้
าโขงโกรธ จึ
งบั
นดาลให้
บ้
านเมื
องต่
างๆ ถล่
มทลาย
กลายเป็
นหนองนํ้
า มี
สภาพภู
มิ
ศาสตร์
ทางธรรมชาติ
ทั้
งที่
เป็
นเกาะดอน ลำ
�ห้
วยต่
างๆ อาทิ
เช่
“ดอนแม่
หม้
าย”
เชื่
อว่
เป็
นชุ
มชนของแม่
หม้
ายที่
ไม่
ได้
กิ
นเนื้
อกระรอกเผื
อก ที่
บริ
เวณนี้
จึ
งไม่
ถล่
มทลายเป็
นดอนอยู่
กลางหนองหานหลวง หรื
“ห้
วยโพนไฟ” เชื่
อว่
ามี
ที่
มามาจากเหตุ
การณ์
ตอนที่
พญานาคพ่
นไฟใส่
ท้
าวผาแดงกั
บนางไอ่
ซึ่
งขี่
ม้
าหนี
หรื
“ห้
วยกองสี
เชื่
อว่
าเป็
นลำ
�ห้
วยที่
เกิ
ดจากนางไอ่
คำ
�ได้
ทิ้
“กลอง”
ที่
ตนได้
ถื
อติ
ดตั
วมาด้
วยเมื่
อครั้
งที่
ได้
ขี่
ม้
าหลบหนี
พญานาค
ตำ
�นานประจำ
�ถิ่
นเรื่
อง
ผาแดงนางไอ่
มี
บทบาทและการดำ
�รงอยู่
ในวิ
ถี
ชี
วิ
ตในปั
จจุ
บั
น ดั
งจะเห็
นได้
จากในงาน
ประเพณี
การจุ
ดบั้
งไฟของชาวไทยอี
สานในหลายๆ ชุ
มชนยั
งคงนิ
ยมสร้
างสรรค์
ขบวนแห่
บั้
งไฟ โดยจะมี
การนำ
�เสนอ
ภาพตั
วละครหญิ
งชาย ซึ
งแสดงบทบาทเป็
นท้
าวผาแดงและนางไอ่
ที
ขี
ม้
าบั
กสามปรากฏร่
วมอยู
ขบวนแห่
งานบั
งไฟนี
เสมอ
ตำ
�นานผาแดงนางไอ่
ได้
รั
บการขึ้
นทะเบี
ยนเป็
นมรดกภู
มิ
ปั
ญญาทางวั
ฒนธรรมของชาติ
ประจำ
�ปี
พุ
ทธศั
กราช
๒๕๕๔