Page 77 - dcp6

66
คนในชุมชนแม่เหียะและบริเวณใกล้เคียงเขตเมืองเชียงใหม่ ยังคงผลิตซํ้าตำ�นานและพิธีกรรมเลี้ยงผี ปู่แสะย่าแสะ
สืบทอดจากอดีตจนถึงปัจจุบัน โดยผสมผสานลัทธิ การบูชาผีสางเทวดากับพิธี กรรมทางพุ ทธศาสนาและศาสนา
พราหมณ์ อันเป็ นการกล่าวถวายบูชาท้ าวจตุโลกบาล หรือ “ท้าวทั้งสี่ ” ที่แท่นบูชาก่อน โดยการปั กไม้สำ�หรั บ
วางกรวยสำ�รับอาหารที่ใช้บูชา แบ่ งเป็น ๔ ที่ เพื่อถวายแก่เทวดาทั้งสี่
นอกจากเนื้อหาเรื่องราวในตำ�นานผี ปู่แสะย่าแสะแล้ว ยังมีคำ�กล่าวโอกาสเวนทานแก่ท้าวทั้งสี่นี้ด้ วยซึ่งได้กลาย
เป็นจุดสำ�คัญหรื อหัวใจของพิธี กรรม โดยมีผู้ประกอบพิธี กรรมที่เรียกว่า “ตั้งข้าว” ทำ �หน้าที่เป็นสื่อคล้ายกับ “ทูต”
เพื่อติดต่อสื่อสารระหว่างเทวดา ผี กับมนุ ษย์ โดยกล่ าวอัญเชิญเทวดาท้ าวทั้งสี่ และผีปู่แสะย่ าแสะ เพื่อลงมารับ
เครื่องสังเวยนั้นด้วย “ตั้งข้าว” จะทำ�พิ ธีอัญเชิญเทวดาและผี โดยการสวดอ่านจากบันทึกคำ �โอกาสเวนทานนั้นนาน
ประมาณครึ่งชั่วโมงก่อน แล้ วพิธี อื่นๆ จึงจะเริ่ มตามมาได้
ในอดีต ชาวบ้านจะจัดให้มี พิธีเลี้ยงผีปู่แสะย่าแสะขึ้นที่เชิงดอยคำ� ตำ�บลแม่เหียะ อำ�เภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่
ในอาณาบริเวณเดี ยวกันของอุทยานแห่งชาติปุย-สุ เทพ โดยมีกษัตริย์ และขุนนางชั้นสู งอื่นๆ เข้าร่ วมด้ วย โดย
ชาวบ้านในตำ �บลสุเทพจะเป็นผู้จัดเลี้ยงในบริ เวณหอผีกลางบ้านของหมู่บ้านดอยสุ เทพ (ปั จจุบันคือบริเวณคณะ
วิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชี ยงใหม่) ขณะเดี ยวกันชาวบ้านตำ�บลแม่ เหียะ ก็จะทำ�พิธี เลี้ยงผีเดียวกันนี้ขึ้นที่
“ดงย่าแสะ” บริเวณเชิงดอยคำ �ในวันขึ้น ๑๔ คํ่า เดือน ๙ เหนือ ต่อมาราว พ.ศ. ๒๔๘๐ ทางการได้ ห้ามจั ดพิธีเลี้ ยงผี
ดังกล่าว มาจนถึงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ก็ได้มีการฟื้นฟูขึ้นมาอีกครั้งหนึ่งสืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน
หากพิจารณาในแง่อิทธิพลปัจจัยทางสังคมที่มีต่ อกระบวนการผลิตซํ้าทางวัฒนธรรมของชุมชนทั้งเรื่องราวด้าน
เนื้อหาของตำ�นานและรูปแบบของพิธี กรรมแล้ว กระแสการท่องเที่ยวเชิ งวัฒนธรรมท้องถิ่นและกระแสการต่อต้ าน
การเข้ามาของกระแสทุนโลกาภิ วัตน์ที่เร่ งความเจริญเติบโตทางด้ านกายภาพของความเป็นสังคมแบบเมืองรวมถึง
ปัญหาการบุกรุกพื้ นที่ป่าของกลุ่มทุนบ้านจัดสรรต่างๆ ถื อเป็นปัจจัยทางสังคมที่เป็นแรงผลักดั นอันสำ�คัญที่จะช่วย
ตอกยํ้าให้ชุมชนพยายามผลิตซํ้าอุดมการณ์ ของผีเมืองดังกล่าวให้เป็นรูปธรรมเพิ่มมากขึ้น โดยนัยดังกล่าวตำ�นานและ
พิธีกรรมเลี้ ยงผีปู่แสะย่าแสะ ด้านหนึ่งจึงเป็นเรื่องการช่วงชิ งพื้นที่ทางกายภาพและพื้นที่ทางสังคมของชุ มชนในนาม
ของการปกป้องรักษาทรัพยากรธรรมชาติของชุมชน จึงทำ�ให้พิธี กรรมยังคงมีบทบาทและเพิ่มความคึกคั กมีชีวิ ตชีวา
มากขึ้น และเป็นที่รับรู้กันในสังคมวงกว้าง ทำ �ให้มีคนทั่วไป รวมถึงองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหน่วยงานราชการและ
องค์กรสื่อสารมวลชนแขนงต่ าง ๆ ได้เข้าร่วมในพิธีกรรมดังกล่าวเป็นจำ�นวนเพิ่มมากขึ้ นทุกปี
ตำ�นานปู่แสะย่าแสะ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิ ปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช
๒๕๕๗