Page 114 - dcp6

103
*เสฐียรโกเศศ (นามแฝง). เทศกาลสงกรานต์. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพฯ: องค์ การค้าของคุรุสภา, ๒๕๒๙
ตำ�นานสงกรานต์
เรียบเรียงโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์อภิ ลักษณ์ เกษมผลกูล
คนไทยทุกภาคในประเทศไทยล้วนมี ประเพณีสงกรานต์ที่สืบทอดกันมา บ้างถือว่าเป็นปีใหม่ บ้างถือเพียงเป็น
ประเพณีสาดนํ้า พระยาอนุมานราชธน กล่ าวถึงความหมายของสงกรานต์ไว้ใน เทศกาลสงกรานต์ ว่ า
สงกรานต์เป็นคำ�ภาษาสันสกฤต แปลว่าผ่าน หรือเคลื่อนย้ายเข้าไป ซึ่งในที่นี้หมายถึงพระอาทิตย์
ผ่านหรื อเคลื่อนย้ ายเข้ าไปในจักรราศีใดราศี หนึ่งก็เรียกว่ าสงกรานต์ จักรราศีคือวงกลมเป็ นรูปไข่ใน
ท้องฟ้าซึ่งสมมติเป็นทางที่ พระอาทิตย์ พระจันทร์ ดาวพระเคราะห์โคจรผ่านเข้าไป โคจรแปลว่าทางไป
ของโค แต่ในที่นี้ไม่ได้หมายความว่างัว แต่หมายถึงพระอาทิตย์ และใช้ได้ตลอดถึงพระจันทร์และดาวพระ
เคราะห์ด้วย จักรราศีนั้นแบ่งตามขวางออกเป็ น ๑๒ ส่วนเท่ากัน หรื อ ๑๒ ราศี ซึ่งแต่ละราศีก็มี กลุ่มดาว
อยู่ในนั้น เป็ นเฉพาะของราศีหนึ่งๆ (เดี๋ยวนี้เคลื่อนที่ไปแล้ว) เหตุนี้ราศีจะแปลว่ากลุ่มดาวก็ ได้ ... กลุ่ม
ดาวที่อยู่ในราศีหนึ่ งๆ มีดวงดาวในกลุ่มหลายดวงเรียงรายกันเป็นรูปต่างๆ ไม่ เหมือนกัน และเขาสมมติรูป
ของกลุ่มดาวเหล่านี้ เช่น เป็นกลุ่มดาวแพะ กลุ่มดาวงัว และอื่นๆ เป็นต้น จนครบ ๑๒ ราศี พระอาทิ ตย์
เมื่อโคจรเข้าไปในราศีใด และกว่า จะผ่านพ้นราศีนั้นไปสู่อีกราศีหนึ่ง ก็เป็นเวลาเดือนหนึ่ง เมื่อผ่านไป
ครบ ๑๒ ราศี ก็ เป็นเวลาได้ ปีหนึ่งโดยประมาณ*
ในหมู่ชนชาติไทนอกประเทศไทยที่นับถื อพระพุทธศาสนา ก็ล้ วนมีประเพณีสงกรานต์ แทบทั้งสิ ้น ทั้งนี้
อาจมีชื่อเรียกแตกต่างกันไป เช่น คนไทใหญ่ในรัฐฉานเรียก ปอยสางแจ่น หรือปอยสางแก่น คนไทใต้คง และคนไทลื้อ
ในสิบสองปันนา มณฑลยูนนาน เรียก ปอยซ้อนนํ้า หรือ ปอยสาดนํ้า เป็นต้น
ส่วนตำ �นานเกี่ ยวกั บสงกรานต์ ก็มี ชื่ อเรียกต่ างๆ กั นไป เช่น ตำ�นานสงกรานต์ ตำ �นานมหาสงกรานต์
พระมหาสงกรานต์ชาดก อานิสงส์มหาสงกรานต์ (ภาคกลาง, ภาคใต้, ภาคอีสาน) ตำ�นานปี ใหม่เมือง (ภาคเหนือ)
นับเป็นตำ�นานเก่าแก่ เรื่องหนึ่งของไทย