Page 115 - dcp6

104
หลักฐานลายลักษณ์ที่เก่าที่สุดที่บันทึกตำ�นานสงกรานต์ คือ จารึกวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม จำ�นวน ๗ แผ่น
ติดอยู่บนผนังในศาลาเฉลียงด้านทิศเหนือ เป็น ๑ ใน ๔ ศาลาเฉลียงรอบทิศใหญ่ทั้งสี่ทิศของ พระมณฑป (หอไตรจตุรมุข)
ที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๓ ใกล้กับจารึกรามัญหุงข้าวทิ พย์ จารึกเหล่านี้นำ�มาติดในศาลาเฉลียงเมื่อคราวปฏิสังขรณ์
วัดพระเชตุ พน เมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๔ ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว อย่างไรก็ตามปัจจุบันพบว่าจารึก
ดังกล่าวมิได้มีติ ดอยู่ในตำ�แหน่งเดิม สั นนิษฐานว่าคงสูญหายไปในคราวบูรณะ พระอารามวัดพระเชตุพนฯ เมื่อหลาย
สิบปีก่อน
อย่างไรก็ตาม ตำ �นานสงกรานต์น่าจะแพร่หลายมาแต่ครั้งอยุธยา โดยได้รับอิทธิพลมาจากเรื่องการทายปัญหา
ระหว่างพรหม ๒ องค์ และอีกฝ่ายรู้คำ �ตอบได้จากนกมาจากนิทานของพราหมณ์ที่เล่าต่ อๆ กันมาโดยสมัยอยุธยามี
บันทึกเรื่ องเล่าเช่นนี้ คือรูปแบบการถามปัญหาเรื่ องสิริที่มีเดิมพันถึงชีวิตที่ เรียกว่า “ปกรณัม” ซึ่งมีที่มาจากนิ ทาน
อินเดียและนิทานเปอร์เซีย ปกรณัมที่เกี่ ยวข้องกับตำ�นานนี้คื อ ปักษีปกรณัม ทั้ งนี้ปัญหาที่ว่าด้ วยเรื่องสิริมงคลของ
มนุษย์นั้น เป็นเรื่องที่แพร่ หลายรู้กันทั่วไปในสมั ยอยุธยาแล้ว และคนไทยสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้ นรับรู้กันค่อนข้าง
แพร่หลาย ดังจะเห็นได้จากงานประพั นธ์ของสุนทรภู่ใน “สวั สดิรักษาคำ�กลอน”
ตำ�นานสงกรานต์ นี้ใช้อธิบายความเป็ นมาของประเพณีสงกรานต์ของไทย มีหลากหลายสำ�นวนตามบริบท
ของแต่ละท้องถิ่น แต่มิได้เป็นตำ�นานที่ อธิบายที่มาของประเพณีเถลิ งศกหรือขึ้นปีใหม่ของไทยในสมัยโบราณ เพราะ
เนื่องจากเดิมคนไทย-ไท ถือเอาเดือนอ้ายเป็นเดื อนขึ้นปีใหม่ และมีพิ ธีเดือนห้า เป็นเดื อนของบุญสงกรานต์ ครั้นใน
สมัยรั ชกาลที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๓๒ ได้กำ�หนดให้วันที่ ๑ เมษายนของทุกปี เป็นวันขึ้นปีใหม่ และจึงได้รวมเอา ปีใหม่และ
สงกรานต์มาผนวกกันนับแต่นั้น จึงเกิดความคลาดเคลื่อนว่าตำ�นานสงกรานต์เป็นตำ�นานที่อธิบาย การขึ้นปีใหม่ด้วย
เนื้อความของตำ�นานสงกรานต์ตามจารึ กวัดพระเชตุพนวิ มลมังคลาราม ซึ่งกล่าวตามพระบาลีฝ่ ายรามัญว่า
ครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีเศรษฐีคนหนึ่งรวยทรัพย์แต่ไม่มี บุตร ตั้งบ้ านอยู่ใกล้กับนักเลงสุราที่มีบุตรสองคน วันหนึ่งนั กเลง
สุราต่อว่าเศรษฐีจนกระทั่งเศรษฐีน้อยใจ จึงได้บวงสรวงพระอาทิตย์ พระจันทร์ตั้งจิตอธิษฐานอยู่กว่าสามปี ยังไร้วี่แวว
ที่จะมีบุตร อยู่มาวันหนึ่งพอถึงเวลาที่พระอาทิตย์ยกขึ้นสู่ราศีเมษ เศรษฐีได้พาบริวารไปยังต้นไทรริมนํ้า พอถึงก็ได้เอา
ข้าวสารลงล้างในนํ้าเจ็ดครั้ง แล้วหุงบูชาอธิ ษฐานขอบุตรกับรุกขเทวดาในต้นไทรนั้น รุ กขเทวดาเห็นใจเศรษฐี จึงเหาะ
ไปเฝ้าพระอินทร์ พระอิ นทร์ประทานเทพบุตรองค์หนึ่งนาม “ธรรมบาล” ลงไปปฏิสนธิในครรภ์ภรรยาเศรษฐี ไม่ช้ า
ก็คลอดออกมา เศรษฐี ตั้งชื่อให้กุ มารน้อยนี้ว่า ธรรมบาลกุมาร และได้ปลูกปราสาทไว้ใต้ต้ นไทรให้กุมารนี้อยู่ อาศัย
ต่อมาเมื่อธรรมบาลกุมารโตขึ้นได้เรียนรู้ซึ่งภาษานก และเรียนไตรเภทจบเมื่ออายุได้เจ็ดขวบ เขาได้เป็นอาจารย์
บอกมงคลต่างๆ แก่คนทั้งหลาย อยู่มาวั นหนึ่ง ท้าวกบิลพรหมได้ลงมาถามปัญหากับธรรมบาลกุมาร ๓ ข้อ ถ้าธรรมบาล
กุมารตอบได้ก็จะตัดเศียรบูชา แต่ถ้าตอบไม่ได้จะตัดศีรษะธรรมบาลกุมารเสีย ท้าวกบิลพรหมถามธรรมบาลกุ มารว่า
ตอนเช้าศรีอยู่ ที่ไหน ตอนเที่ ยงศรีอยู่ที่ ไหน และตอนคํ่าศรี อยู่ที่ ไหน ทันใดนั้ นธรรมบาลกุมารจึ งขอผัดผ่อนกับ
ท้าวกบิลพรหมเป็นเวลา ๗ วันธรรมบาลกุ มารพยายามคิดค้นหาคำ �ตอบ ล่วงเข้าวันที่ ๖ ธรรมบาลกุมารก็ลงจากปราสาท
มานอนอยู่ใต้ ต้นตาล คิดว่าจะขอตายในที่ลั บยังดีกว่าไปตายด้วยอาญาท้าวกบิลพรหม บังเอิ ญบนต้นไม้มีนกอิ นทรี
๒ ตัวผัวเมียเกาะทำ �รังอยู่ นางนกอินทรี ถามสามีว่า พรุ่งนี้เราจะไปหาอาหารแห่งใด สามี ตอบนางนกว่า เราจะไปกินศพ