Page 82 - dcp5

73
ประธาน-กรรม-กริยา (SOV) เช่น โง่ ฮ่อ โจ๋ <ฉัน-ข้าว-กิน> = ฉั นกินข้าว โง่ อึมพ๎า กุ๋ง <ฉัน-เห็ด-ขาย> โง่ คื่อ ย๊า ตือ
<ฉัน-หมา-หน่วยแสดงกรรม-ตี> = ฉันตี สุนัข คื่อ โง่ ย๊า ที <สุนัข-ฉัน-หน่ วยแสดงกรรม-กัด> = สุ นัขกั ดฉัน
นอ ฮ่อ โจ๋ โล่ <คุณ-ข้าว-กิน-หรือยัง> = คุ ณกินข้าวหรื อยัง ประโยคปฏิเสธจะปรากฏคำ�ว่ า ม่ า = ไม่ นำ�หน้าคำ�กริ ยา
เช่น อะโม อีล๊อ ม่า เมยาะ <แม่-งู-ไม่-เห็น> = แม่ไม่เห็นงู
ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่คนอึมปี้ ช่วยกันรวบรวม ได้แก่ ๑) ประวัติศาสตร์หรือความเป็นมาของชุมชน
๒) อะลาเว้อ (พิธีไหว้เทวดา) ซึ่งชาวอึมปี้จะประกอบพิธีไหว้เทวดาหรือที่เรียกว่า “ออลอ” ๔ ครั้งด้วยกัน คือ วันแรม
๔ คํ่าเดือน ๔ วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา และวันที่ ๑๖ เมษายน โดยเชื่อว่าออลอหรือเทวดาเป็นผู้ที่คอยปกปักรักษา
หมู่บ้านและสมาชิก ๓) ปูจาเค (ประเพณี สะเดาะเคราะห์) ชาวอึมปี้จะนำ�เสื้ อผ้าของคนที่อยู่ในบ้ านคนละหนึ่งชิ้นมา
พับใส่ในภาชนะพร้อมด้วยข้ าวปั้น ธู ป และดอกไม้ แล้วนำ�ไปที่วัดเพื่อเป็นสิริ มงคล และสะเดาะเคราะห์ลบล้างสิ่ง
ชั่วร้ายของคนในบ้ านให้พบแต่ ความสุขความเจริญ ๔) คะลง ป๊าเค (ประเพณีข้าวล้นบาตร) เมื่อถึงวันขึ้น ๑๕ คํ่า
เดือน ๔ (มกราคม) หรือขึ้น ๑๕ คํ่ า เดือน ๒ (ตามปฏิทิน) หรือทางเหนือเรียกว่า ประเพณีวัน ๔ เป็ง ชาวอึ มปี้จะ
ประกอบประเพณีทานข้าวใหม่เพื่อขอพรให้การทำ�นาครั้งต่อไปได้ข้าวเพิ่มพูนทวีงอกงาม และอุทิศส่วนบุญกุ ศลให้แก่
บุพการีที่ล่วงลับไปแล้ว โดยการนำ �ข้าวสาร ข้าวเปลือก ข้าวสุก พร้อมทั้ งอาหารคาว หวาน ไปถวายแต่พระสงฆ์ที่วัด
ส่วนอาชีพของชาวอึมปี้ก็ คือ การทำ�การเกษตร ทำ�ไม้ กวาด และรับจ้างทั่วไป
ภาษาอึมปี้ ได้รับการขึ้นทะเบี ยนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติประจำ�ปีพุทธศักราช ๒๕๕๗
เอกสารอ้างอิง
ธีรภพ เขื่อนสี่ และคณะ. (๒๕๕๒). โครงการสร้ างระบบตัวเขียน: สืบชะตาภาษาอึ มปี้ บ้านดง ตำ �บลสวนเขื่อน
อำ�เภอเมือง จังหวัดแพร่. กรุ งเทพฯ : สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการวิ จัย.
Srinuan Duanghom. (1976). An Mpi dictionary: Working papers in phonetics and phonology. Edited
by Woranoot Pantupong. Indigenous Languages Volume1. No. 1. Bangkok
ชาวอึมปี้ พิธีไหว้เทวดา (อะลาเว้อ) พิธีถวายข้าวล้ นบาตร
ที่มา ศูนย์ ศึกษาและฟื้นฟูภาษา-วัฒนธรรมในภาวะวิกฤต มหาวิทยาลัยมหิดล