Page 119 - dcp4

108
พิธีรั บขวัญแม่โพสพ ข้าวพันธุ์พื้นเมื องโดยทั่วไปจะเริ่มตั้งท้องประมาณต้นเดื อน ๑๑ (ประมาณเดือนตุลาคม)
ยกเว้นภาคใต้ที่จะต้องท้องประมาณเดือนอ้าย (ประมาณเดือนธันวาคม) เมื่อข้าวเริ่มตั้งท้องชาวนาจะสร้างศาลเพียงตา
ชั่วคราวขึ้นใส่เครื่องสั งเวยรับขวัญแม่ โพสพ และเพื่อเป็นการเตื อนสิ่งศั กดิ์สิทธิ์ ให้ช่วยดูแลอย่างใกล้ ชิดเครื่ องเซ่น
แม่โพสพมี ข้าว ปลา กล้วย อ้อย ถั่ว งา ขนม ผลไม้รสเปรี้ ยว แป้ง กระจก เสื้อ หวี พิธีรั บขวัญแม่โพสพนี้ ภาคใต้เรียก
ว่าพิ ธีคดข้าว ภาคกลางบางถิ่นเรียกส่ งข้าว
บิณฑ์ ทางเพชรบุรี เรียกว่าพิ ธีทำ�ขวั ญข้าว
เพื่อรับขวัญแม่โพสพที่เริ่ มตั้งท้อง ชาวนา
เพชรบุ รีนิ ยมจัดพิ ธี นี้ในวั นศุกร์ ข้างขึ้ น
เดือน ๑๒
พิ ธี ทำ�ขวั ญลานนวดข้าว คนสมั ย
ก่อนเชื่อว่าทุกสิ่ งทุกอย่ างมี “ขวั ญ” (ไม่ใช่
วิญญาณ) คนก็มี ขวัญอยู่ในอวั ยวะทุกส่ วน
สัตว์ก็มี ขวัญ แม้ลานนวดข้ าวก็มี ขวัญด้วย
เมื่อเก็ บเกี่ยวข้าวเสร็ จแล้ว ก่ อนนวดข้าว
ชาวนาจึงต้องมีพิ ธีทำ�ขวัญ เพื่ อบอกกล่าว
ขอขมา และเป็นหลักประกันความมั่นคงในชีวิต
ตลอดปีว่ าจะมีข้าวกิ นตลอดไปพิธี กรรมนี้
ทางภาคกลางเรี ยกทำ�ขวัญลา (นวดข้าว)
แต่ทางอี สานและลาวบริ เวณสองฝั่งโขง
เรียก บุญคูณลานการทำ�ขวัญลานนวดข้าว
เป็นพิธี ทำ�บุญสู่ขวัญข้ าวและเฉลิมฉลองใน
โอกาสเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จ ชาวนาจะประกอบพิธีในเดือนยี่ แต่จะเป็นวันใดขึ้นอยู่กับหมอขวัญหรือหมอยามจะดูฤกษ์
ว่ามียามมงคลตรงกับช่วงใดถึงวันทำ�พิธีจะมีพระสงฆ์สวดมนต์ เย็นที่ ลานนวดข้าวรุ่งเช้าทำ�บุญเลี้ยงพระบริเวณเดิม เพื่อ
บูชาคุณของข้าว และอุทิศส่วนกุ ศลให้แม่ธรณี ตายาย และสิ่งอื่นๆ ตามความเชื่อของแต่ละท้องถิ่น เช่ น ผีไม่ มีญาติ
ครั้นเสร็ จพิธีสงฆ์ แล้ว หมอขวัญทำ�พิธี สู่ขวัญด้วยคำ�สู่ขวั ญเพื่อแสดงออกถึ งความกตัญญูกตเวที และกล่ อมขวัญแม่
โพสพให้หายตกใจ และขอขมาลาโทษที่ได้ล่วงเกิน และเจ้าภาพก็ จะเตรียมอาหารคาวหวานเครื่องเซ่นบูชาไว้ถวาย
แม่โพสพ ชาวนาทำ �พิธีนี้ เพื่อแสดงความกตัญญู รู้คุณแก่ข้าว รวมถึงคุณของสิ่งศักดิ์สิทธิ์และธรรมชาติ ต่างๆ ที่มีส่วน
สัมพันธ์กั บการทำ�นา จึงกล่าวได้ว่าการทำ �ขวัญลานนวดข้าวก็คือพิธี กรรม ที่เปรียบเสมื อนหลักประกันในความมั่นคง
แห่งชีวิตของชาวนาทั้งในแง่ของจิตใจของตนเองและความอุดมสมบูรณ์แห่งผลผลิตของข้าวที่จะได้รับ