Page 120 - dcp4

109
พิธีสู่ขวั ญข้าวบนยุ้ง เมื่ อมีการเก็บ
เกี่ยวข้าวแล้ว ชาวนาก็ทำ�พิธี เฉลิมฉลอง
ผลผลิตที่ ได้ถื อโอกาสเลี้ยงอาหารเพื่ อน
บ้านเพื่ อแก้ บน เซ่ นสังเวยเทพอารักษ์
สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ต่างๆที่ให้การคุ้มครองปกปั ก
รักษาคน สัตว์พืชพรรณธัญญาหารให้ได้
ผลดีอยู่เย็นเป็นสุขตลอดฤดูกาลที่ผ่านมา
ชาวนามักนิมนต์พระสงฆ์ มาบำ�เพ็ญบุ ญ
หรือไม่ก็ไปร่วมทำ�บุญในวัดแล้วอุ ทิศส่วน
บุญส่วนกุศลให้ เทพเจ้า และสิ่งศักดิ์สิ ทธิ์
ต่างๆ รวมถึงแม่โพสพ พระฤาษี ตายาย ผีปู่ย่า เจ้าที่ สรรพสัตว์ฯลฯ ให้มารับเอาส่ วนบุญส่วนกุศลทั้งหลายไปด้วย
และสำ �หรับการไหว้ บูชาแม่โพสพหลังเก็ บเกี่ยวนี้ ชาวนาจะทำ�พิธี สู่ขวัญข้าวบนยุ้งเป็ นพิธีกรรมภายในครอบครัว
จัดขึ้นหลังเอาข้าวขึ้นยุ้งแล้ว ทำ�กั นในช่วงเดือนยี่ (ประมาณเดือนมกราคม) จนกระทั่งถึงเดือนหก (ประมาณเดือน
พฤษภาคม) เพื่อกล่ อมขวัญแม่โพสพให้อยู่เหย้าเฝ้ ายุ้ง อย่าตื่นตกใจหนีไปอยู่ป่าอยู่เขา และเพื่ อขอขมาลาโทษที่ได้
ล่วงเกินแม่ โพสพ เช่นได้นวด ได้ดำ� ได้ถอน ได้หว่าน ได้ ปักดำ � ได้เก็ บเกี่ยว หาบคอน ตลอดฤดูกาลที่ผ่ านมาและที่
จะกระทำ�ต่ อไป ขอแม่โพสพจงอย่าได้ถือสา และให้อโหสิกรรมด้วย
การเสื่อมสลายของความเชื่อในแม่ โพสพ
วิถีชี วิตของเกษตรกรไทยได้เริ่มเปลี่ยนเข้าสู่ระบบเกษตรกรรมแบบเคมีแทนการเกษตรแบบยังชีพโดยอาศัย
ปัจจัยการผลิตที่ นำ�เข้าจากภายนอก ทั้ งพันธุ์พืช พันธุ์ สัตว์ ปุ๋ย และสารเคมีต่างๆ ที่ ใช้เพื่ อการเกษตรไม่เว้นแม้แต่
เครื่องจักรทางการเกษตร ชาวนาไทยใช้ปุ๋ยใช้ยาฆ่าแมลง ใช้เครื่องจักรกลแทนแรงงานสั ตว์ใช้ เทคโนโลยีต่ างๆ ในทุก
ขั้นตอนการทำ�นาและมีการทำ�นาปีหนึ่งหลายครั้ง จนผืนนาทรุดโทรม ดินเปรี้ยว แห้งแข็งไปทั่วทุกพื้ นที่ โครงสร้าง
ทางการเกษตรของชาวนาไทยในอดีตที่เคยพึ่งพิงตัวเองได้ เสื่อมสลายลง และชาวนาไทยมีความเชื่อเรื่ องแม่โพสพ
ลดน้อยลง ทำ�ให้พิ ธีกรรมเกี่ยวกับข้าว เกี่ยวกับแม่โพสพ เกี่ ยวกับการทำ�นา มีการเปลี่ยนแปลงไปจนเกือบสูญหาย
ไปจากวิถีชีวิ ตชาวนา แม้แต่ ในหมู่บ้านลูกหลานชาวนารุ่นปัจจุบันก็แทบไม่ เคยรู้จัก ไม่เคยเห็นพิธีกรรมหลายอย่ าง
ที่ผูกพันกับแม่โพสพ เรื่ องราวของแม่โพสพ แม่ธรณี แม่คงคาแทบจะสูญสลายไปจากการรับรู้ของชาวนายุคปัจจุบัน
จะคงเหลืออยู่บ้างก็ในพื้นที่ทำ�นานํ้าฝน และในพื้นที่ทำ�นาเกษตรอินทรีย์ เช่น โรงเรี ยนชาวนา ของมูลนิธิข้าวขวัญ
จังหวัดสุพรรณบุรี ได้จัดพิ ธี “ไหว้ครู บูชาแม่โพสพ” ให้ชาวนาไทยและลูกหลานชาวนาได้มาไหว้บูชาแม่โพสพอยู่ เป็น
ประจำ�ในวันพืชมงคลของทุ กปี ติดต่อกันมาแล้ วหลายปี