Page 118 - dcp4

107
พิธีบูชาแม่ โพสพ
เรียบเรียงโดย นิพัทธ์พร เพ็งแก้ว
คนไทยและชนชาติอื่นในอุษาคเนย์ เชื่อกันว่า ข้าวมีเทพธิดาประจำ�อยู่ ชาวบ้านไทยทั่วไปในภาคกลางภาคใต้
เรียกนามท่านว่า “แม่โพสพ” ส่วนคนอีสานเรียกว่า “แม่โคสก” โดยมีความเชื่อว่า หากใครปฏิบัติ ดีปฏิบัติ ชอบต่อต้นข้าว
เม็ดข้าว ก็จะส่งผลให้เกิดความมั่งคั่ง สุขสมบูรณ์ ใครปฏิบัติไม่ดี ต่อข้าว ทุ่ งข้าว เม็ดข้ าว ก็จะอดอยากเกิดวิบัตินานา
คนไทยจึงนับถือข้ าวว่าเป็นของมีบุญคุณต่อชีวิ ต ข้าวคือพื ชที่เลี้ยงชีวิตเผ่าพั นธุ์ไทยยั่งยืนมาแต่โบราณจนถึง
ปัจจุบันคนไทยจึ งมีความกตัญญู ต่อข้าว ยกย่องข้าวเป็นพืชศักดิ์สิทธิ์ นั บถือแม่โพสพที่สถิตอยู่ ในต้นข้าเสมอมารดา
ของชีวิต ดั งนั้นผู้เฒ่าผู้แก่จึงสั่งสอนว่าไม่ให้เหยียบยํ่าข้าว ไม่ให้สาดข้าวหรื อทำ�ข้าวหกกินข้าวเสร็จแล้วก็สอนให้ไหว้
แม่โพสพขอบคุณแม้การมหรสพของชาวบ้านยามเมื่ อร้องบทไหว้ครู ก็จะมีการร้องระลึกคุ ณแม่โพสพไว้ด้ วยดังบทไหว้
ครูเพลงเรื อบทหนึ่งมีความว่ า
“.......จะยกบายศรีขึ้นสี่มุ ม ลูกจะไหว้พระภูมิ ที่มาไหว้ทั้งแม่ ข้าวเจ้า ทั้ งพ่อข้าวเหนียว เสี ยเเหละเมื่อลูกนี้
เกี่ยวกันมาลูกจะไหว้โพสพ สิบนิ้วนอบนบ นิ้วหน้า ขอให้มาปกปั กรักษาลู ก ขออย่าให้มี ทุกข์เลยหนาขอให้มาเป็น
มงคลสวมบนเกศา กันแต่เมื่อเวลานี้เอย.....”
ชาวไทยทั้ง ๔ ภาค จึงนับถือบูชาแม่โพสพอย่ างยิ่ง และมีเรื่องเล่าตำ �นานที่มาของแม่โพสพไว้ทั่วทุกภาคโดย
ตำ�นานแม่โพสพนี้มีแตกต่างเป็น ๒ กลุ่มชน คือ ตำ�นานทางภาคกลางและภาคใต้กลุ่ มหนึ่ง อีกกลุ่มคือตำ�นานทาง
ภาคเหนือและภาคอีสาน
พิธี ไหว้บูชาแม่ โพสพ
พิธี แรกหว่ านข้าวในทุ กปี ชาวนาจะอัญเชิญขวั ญข้าวหรือแม่ โพสพขึ้นไว้ บนยุ้งฉางหลังจากเก็บเกี่ยวแล้ ว
ดังนั้นเมื่ อจะหว่านข้าวในข้าวนาหว่ านนั้น ต้องทำ�พิธีแรกหว่านข้าวหรือเชิญแม่โพสพลงนา โดยหาวันเวลาที่เป็ นวันดี
ตามความเชื่อ เป็นวันที่ผีไม่ มากินข้าว ข้าวกล้าจึงจะงอกงามอุดมดี ไม่ มีศัตรู ต่างๆมาเบียดเบียน พิ ธีกรรมนี้เจ้าของนา
หรือเจ้าของข้าวจะจั ดกันขึ้นภายในครอบครั ว โดยการเตรียมดินบริเวณมุมคันนาในวันดี เอาข้าวขวั ญที่เก็บไว้มา
รวมกับข้าวปลู ก แล้วหว่ านเมล็ดข้าวเพื่อเอาฤกษ์เอาชัย บอกกล่าวด้วยคาถา ด้วยถ้ อยคำ�ดีๆ ขอให้แม่โพสพอย่าตกใจ
ฝากแม่โพสพไว้กับแม่ธรณี พระภูมิ และผีต่างๆในทุ่งนา เมื่อทำ�พิ ธีแรกหว่านแล้ว ต่อไปจะหว่านข้าววันไหนก็ได้ใน
ฤดูกาลนั้นๆ
พิธีแรกดำ �นา สำ�หรับข้าวนาดำ� การแรกดำ�นาก็ ต้องตรวจหาวันที่เชื่อว่าเป็นวันดีมากที่สุด เป็นวันที่จะทำ �ให้
ทั้งคน ข้าว สัตว์ มีความอุดมสมบูรณ์ ปลอดภัย แม่โพสพอยู่ได้ อย่างร่มเย็น ซึ่งในพิธี ต้องขอร้องให้พระภูมิ เจ้าที่
แม่ธรณี ผีตาแฮก ผีทุ่ง ผีนา ตลอดถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่ างๆที่นับถือ ขอร้องให้ช่วยกันดูแลแม่โพสพให้ดีด้ วย โดยสัญญาว่า
จะนำ�สิ่งของมาเซ่นสังเวยในโอกาสต่างๆ ต่อไป