Page 91 - dcp3

80
งานแกะสลักกะโหลกซอเรียบเรียงโดย อานันท์ นาคคง
งานแกะสลักกะโหลกซอ หรื อ มะพร้าวซอ เป็นงานช่ างที่ผสมผสานความรู้ในการจัดหาให้ได้มาและคัดเลือก
วัตถุ ดิบ งานประณีตศิลป และความรู้ เชิงอุโฆษวิทยาหรือคุณภาพเสียง โดยช่ างฝีมื อจะแกะสลัก ฉลุหรือปรุลาย ลง
บนกะลามะพร้าวที่ผ่านการคัดเลื อกว่ามี รูปลักษณะเหมาะสมเพื่อทำ�เป็นกะโหลกซออู้ ลวดลายที่ปรุฉลุ หรือแกะสลัก
เป็นช่องทางระบายเสียงของซอและเป็นการประดับตกแต่งให้เกิ ดความงามแก่ซอ งานแกะสลักกะโหลกซอเป็นงาน
หัตถกรรมที่มี ความซับซ้อน ตั้งแต่การสรรหาและคั ดเลือกวัสดุ การออกแบบลวดลายและการจัดการพื้นผิวของกะลา
ที่ใช้เป็นกะโหลกซอ และความเข้ าใจด้านคุณภาพสียงอันเกิดจากคุณสมบัติของกะลาหรือกะโหลกซอ ที่ได้รับการปรุ
ฉลุ หรือแกะสลั กลายจนได้กะโหลกซอ ซึ่งสามารถนำ �ไปประกอบขึ้นเป็นซอทั้งคัน ที่มีทั้งความสวยงามและคุณภาพ
เสียงเหมาะสมในการเล่นดนตรี
งานแกะสลักกะโหลกซอ เป็นงานช่ างฝีมือดั้งเดิ มในการสร้างเครื่ องดนตรีที่เรียกว่า ซออู้ เป็นเครื่ องดนตรีไทย
ประเภทเครื่องสี จัดอยู่ในตระกูลเครื่องสีแนวตั้งสองสาย (two-stringed vertical fiddle) ซึ่งมีคั นชัก (bow) แทรก
อยู่ระหว่ างสาย ซออู้ มี กะโหลกหรือกะลามะพร้าวรูปทรงพิเศษปิดหน้าด้ วยหนังแผ่นบางเป็นส่วนประกอบสำ�คัญ
ที่ทำ�ให้เกิดเสียงสั่นสะเทือนจากการบรรเลง ทั้งนี้ไม่ ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าจุดเริ่มต้นของซออู้ในสยามประเทศ
มีมาตั้งแต่เมื่อไร มีข้อสั นนิษฐานว่า การประดิษฐ์ ซออู้ อาจเกี่ยวข้องกั บการสืบทอดงานช่างประดิษฐ์เครื่องดนตรี
ประเภทเครื่องสีลักษณะคล้ายๆ กัน มาตั้งแต่สมัยเส้นทางการค้าสายไหม (Silk Road) ในภูมิ ภาคนี้ และน่าจะมีใช้
ในสยามประเทศตั้งแต่ก่อนสมัยอยุธยาตอนกลาง ในช่ วงระยะเวลาสองร้อยกว่าปีของยุครัตนโกสินทร์ ซออู้ มีบทบาท
อยู่ในวงเครื่องสาย เครื่ องสายผสม ปี่พาทย์ไม้ นวม ปี่พาทย์ ดึกดำ�บรรพ์ การแสดงประกอบการเชิ ดหุ่น กระบอกใน
บทบรรยายความ การร้องเพลงพื้นบ้าน เพลงแอ่วเคล้าซอ ซึ่งมักจะใช้ซออู้สีดันเคล้ ากับการขับร้อง รวมไปถึงการใช้
ซออู้บรรเลงประกอบการร้องแหล่ในการทำ�ขวั ญหรือเพลงลูกทุ่ง นอกจากนี้ ซออู้ ยังมีบทบาทสำ�คัญในการเป็นเครื่ อง
ดนตรีประกอบการบรรเลงเพลงพระราชนิพนธ์ ในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีฯ ในเพลงส้มตำ�
และเพลงอื่นๆ
ในงานแกะสลักกะโหลกซอ ช่างฝีมือต้ องมีความรู้ความเข้าใจเรื่องสายพันธุ์มะพร้ าวที่เหมาะสมในการนำ�มาใช้
ประดิษฐ์กะโหลกซอ เพราะเป็นวัตถุ ดิบสำ�คัญในการประดิ ษฐ์ซออู้ สายพันธุ์มะพร้ าวที่เหมาะสมในการทำ�กะโหลก
ซออู้ คือ มะพร้าวสายพันธุ์ที่มีผลมะพร้าวขนาดใหญ่พอเหมาะ ช่างแกะสลักกะโหลกซออู้ต้ องมีความรู้ความชำ�นาญ
ในการสังคีตไทยเป็ นอย่างดี มีความรู้เรื่องระดับเสียงของเครื่องดนตรี สามารถเที ยบเสียง ตั้ งเสียงได้อย่างแม่ นยำ�
เพื่อให้ ได้เครื่องดนตรีที่ดี ช่างแกะสลักกะโหลกซอต้องมีความรู้ในการกลึงไม้ การเลือกหนั ง (ลูกวัวหรือหนังแพะ
ฟอกบาง) เพื่อนำ�มาขึ้นหน้าหนังของเครื่องดนตรี ให้มี คุณภาพเสียงตรงตามความต้องการ นอกจากนี้ ช่างแกะสลัก
กะโหลกซอ ต้องมีความรู้ความสามารถในการสร้างเครื่องมือที่เหมาะใช้ในการแกะสลักเพราะเนื้อไม้ของกะลามะพร้าว