Page 48 - dcp3

37
ตะกร้อหวาย
เรียบเรี ยงโดย พันเอก(พิ เศษ) อำ�นาจ พุ กศรีสุข
คำ�ว่ า “ตะกร้อ” ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานปี พ.ศ. ๒๕๒๕ ให้คำ�นิยาม “ตะกร้ อ” ไว้ว่ า “ของ
เล่นชนิดหนึ่ง ลูกกลมสานด้วยหวายเป็นตาๆ สำ�หรับเตะ”
ประเทศไทยตั้งอยู่ในพื้นภูมิ ที่อุดมไปด้วยไม้ไผ่ และหวายนานาชนิด ซึ่งคนไทยนิยมใช้ไม้ไผ่และหวายมาเป็น
วัสดุ หลักในการทำ�สิ่งของ เครื่องใช้ต่ างๆ รวมถึงอุปกรณ์การละเล่นพื้นบ้าน และกีฬาพื้นบ้าน เช่น ตะกร้อ และกระบี่
กระบอง เป็นต้น
ตะกร้อ เป็นกีฬาพื้ นบ้านที่นับได้ว่าเป็นเอกลั กษณ์ของไทยอย่างหนึ่ ง ที่มี การเล่นกันมาแต่ โบราณควบคู่มากับ
การเล่นกระบี่ กระบอง จนสามารถประยุกต์เข้ากับประเพณีของชนชาติไทยอย่างกลมกลืนและสวยงามทั้งด้านทักษะ
และความคิด แต่ยังหาข้อยุติไม่ได้ว่ า คนไทยเริ่มสานตะกร้อและเล่ นตะกร้อกันมาตั้งแต่สมั ยใด แต่เมื่อประมวลความ
รู้ทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีแล้ว น่ าจะเชื่อได้ ว่าคนไทยเริ่มเล่นตะกร้อกันจริงจังในสมัยอยุธยา ต่อมาในสมัย
รัตนโกสินทร์ ตอนต้น มีหลักฐานว่ าการเล่นตะกร้อเป็นที่นิยมกันอย่างกว้างขวางแล้ว ดังมีความกล่าวถึงการเล่นตะกร้อ
เป็นหลักฐานปรากฏอยู่ในวรรณคดีเรื่องอิ เหนาพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลั ยรัชกาลที่
๒ อีกทั้งยังมีภาพการเล่นตะกร้ออยู่ในภาพจิ ตรกรรมฝาผนังเรื่อง รามเกียรติ์ ที่
เขียนไว้รอบระเบียงพระอุโบสถวั ดพระศรีรัตนศาสดารามอีกด้วย
“ตะกร้อ” เป็นของเล่นชนิดหนึ่ง สานด้วยหวาย โดยใช้หวายตะค้า หรือ
หวายกาหลง จำ�นวน ๙-๑๑ เส้น สานเป็นตาๆ ด้วยลายเฉลว ๕ มุมให้เป็ นลูก
กลม มี ๑๒ รู ๒๐ จุ ดตัดไขว้ มีเส้ นรอบวง ๑๖-๑๗ นิ้ว นํ้าหนักระหว่าง ๑๗๐-
๑๘๐ กรัม ใช้ สำ�หรับเตะ
อุปกรณ์ เครื่องไม้ เครื่องมือที่ใช้ ในการสานตะกร้อนั้นใช้เครื่องมื อจักสาน
แบบพื้นบ้านง่ ายๆ ประกอบด้วย มีด มีดบาง สิ่ว คีม ดินสอ ไม้วั ด และเครื่องชัก
หวาย เป็นต้น
ขั้นตอนการสานตะกร้อหวาย ประกอบด้วย การชักหวาย เป็นขั้นตอนแรก
ในการสานตะกร้อ โดยเลือกหวายที่มีขนาดเหมาะสมนำ �มาผ่าออกเป็นซีกตาม
ขนาดที่ต้องการ จากนั้นนำ�ไปเข้าเครื่องชักหวายชักให้หวายมีลักษณะเป็นเส้ น
แต่ไม่กลม จากนั้ นเลือกหวายให้ได้ขนาดที่ต้ องการแล้วก็นำ�ไปกำ�หนดขนาด ใน
สมัยก่อนจะกำ �หนดขนาดตะกร้อโดยใช้ ดินเหนียวปั้นเป็นลูกกลมๆ ให้ได้ขนาดที่
ต้องการนำ�ไปตากให้แห้งแล้ว นำ�มาเป็นแม่แบบแต่ในสมัยหลังเมื่อชักหวายจนได้
หวายขนาดที่ต้องการแล้วก็นำ�ไปวัดขนาดโครงที่จะขึ้นตามขนาดที่ ต้องการแล้ว
ทำ�เครื่องหมายไว้ ที่หวาย ก่อนขึ้นโครงสาน การขึ้นโครงสานในสมัยก่อน จะใช้
ดินเหนียวปั้นเป็นลูกกลมๆ ให้ได้ขนาดที่ต้ องการนำ�ไปตากให้แห้งแล้ว นำ �มาเป็น
แม่แบบจากนั้นก็เอาหวายมาสานครอบ เมื่อ สานเสร็จ แล้วจึ งเอาไปแช่นํ้าแล้ว